جواد باقری در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در مرور تاریخچه هنرهای رزمی ابتدا معنای دقیق واژه «کنگ‌فو» را تشریح کرد و افزود: اصطلاح عامیانه‌ای به نام «کنگ‌فو» وجود دارد که به غلط در ایران و بسیاری از کشورها تصور می‌شود که این یک رشته ورزشی است؛ اما کلمه کنگ‌فو در کشور چین به معنای «تسلط بر هنر با تمرین زیاد» است؛ به این ترتیب، وقتی فردی در یک رشته هنری مانند موسیقی، خطاطی، آشپزی یا هر هنر دیگری تسلط داشته باشد، گفته می‌شود که کنگ‌فوی موسیقی، خطاطی یا آشپزی دارد.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه بسیاری از چینی‌ها رزمی‌کار هستند، اگر فردی، به نام رشته هنری که در آن مشغول به فعالیت است، اشاره نکند، به این معناست که در هنرهای رزمی تسلط دارد. به عبارت دیگر اگر کسی بگوید که دارای کنگ‌فو است، پیش‌فرض این است که آن فرد، رزمی‌ کار می‌کند؛ مگر اینکه بگوید کنگ‌فوی موسیقی، خطاطی یا ... دارد.

مربی حرفه‌ای ووشو در ایران با بیان اینکه هنرهای رزمی طیف گسترده‌ای دارد، گفت: ورزش‌هایی مانند کاراته، تکواندو، جودو در زمره هنرهای رزمی شناخته می‌شود و فردی را که تسلط بر این هنرهای رزمی دارد، می‌توان گفت که دارای کنگ‌فو یا «وو کنگ‌فو» یعنی کنگ‌فوی رزمی است. («وو» به معنای رزمی)

ووشو ورزش چینی

باقری تصریح کرد: آن هنر رزمی چینی که می‌شناسیم و فیلم‌های آن را نیز مشاهده کرده‌ایم که بروس‌لی و سایر افراد بازی کرده‌اند، «ووشو» نام دارد. کلمه ووشو نیز تعابیر مختلفی دارد و یکی از معروف‌ترین تعبیری که برای این واژه به کار گرفته می‌شود، «پایان دادن به مبارزه» است.

وی ادامه داد: این تعبیر به این دلیل به کار گرفته می‌شود که تمامی سبک‌های ووشو (به‌جز هسینگ‌آی یا شینگ‌ یی چوان) با دفاع کردن شروع می‌شود و بیش از ۴۵۰ سبک رسمی ووشو وجود دارد که فرم‌های دفاعی دارد و در عین‌حال این فنون رزمی طوری است که با وارد آمدن ضربه، حریف آسیب جدی نبیند؛ اما نتواند به مبارزه ادامه دهد. این شیوه مبارزه، نشان‌دهنده آن است که بخش انسانی هنرهای رزمی در ووشو اهمیت بالایی دارد.

الهام از حیوانات در طراحی فنون رزمی

دبیر کمیته تای‌چی‌چوان فدراسیون ووشو ایران با بیان اینکه در چین قدیم هر خاندان، قوم و گروه برای دفاع از خود و اعضا، فنون رزمی را تمرین می‌کردند، عنوان کرد: عمده این فنون با نگاه کردن به حرکات حیوانات مختلف هنگام حمله، شکار یا دفاع، ابداع می‌شد و عمده‌ترین حیواناتی که از حرکات آن‌ها برای ابداع فنون رزمی الهام گرفته می‌شد، شامل مانتیس، مار، میمون، عقاب، ببر و خرس بود.

باقری افزود: با گذشت زمان و با فروکش کردن جنگ‌های قومی و پیشرفت تمدن در اواخر قرن نوزده، این فنون رزمی با عنوان ورزش مورد توجه قرار گرفت و خصیصه صرفا دفاع و کشتار از این فنون پیرایش شد. برای معرفی این فنون به عنوان ورزش از اساتید سبک‌های مختلف دعوت به عمل آمد تا سبک‌های رزمی خود را به نمایش بگذارند. معمولا در ورزش‌های رزمی وقتی می‌خواهد معلوم شود که کدام فنون ارجح‌تر و برتر از فنون دیگر است، اساتید به میدان مبارزه فراخوانده می‌شوند. اما در این مبارزات و هنگام نبرد مشاهده شد، اساتید برتری خود را به گونه‌ای می‌خواهند ثابت کنند که حریف مقابل را از بین ببرند و در نتیجه با انجام حرکات خشونت‌آمیزی مانند وارد کردن ضربه به سینه حریف و شکاف سینه و بعضا بیرون کشیدن بخش‌های حیاتی بدن، برتری خود را به اثبات رسانند.

وی اظهار کرد: درست است که اصل ورزش‌های رزمی مبتنی بر آسیب جدی وارد نکردن است؛ اما همه افراد خود را کنترل نمی‌کردند و از این‌رو برای پررنگ‌تر کردن ماهیت ورزشی این فنون، تصمیم گرفته شد تا دست‌های رزمی‌کاران با کیسه پوشانده شود تا نتوانند از انگشتان دست خود برای ضربات نفوذی استفاده کنند و این مقدمه‌ای برای پیدایش دستکش بکس شد.

مربی حرفه‌ای ووشو در ایران، گفت: اما استفاده از پوشش کیسه‌ای دست در فنون رزمی، باز هم پاسخگوی کاهش صدمات نبود و ضربات آن‌قدر مهلک و سنگین بود که دستکش کیسه‌ای نمی‌توانست جلوی صدمات را بگیرد؛ در نتیجه تمهیدات دیگری مانند استفاده از پنبه و پارچه برای پوشش انگشتان و سپس استفاده از کیسه، به کار برده شد تا اینکه رفته‌رفته دستکش بکس فعلی به وجود آمد.

باقری تصریح کرد: مشاهده شد که استفاده از دستکش نمی‌تواند داستان هنرهای رزمی را به نمایش بگذارد و ممکن است فردی مشت سنگین‌تر و دست قدرتمندتری داشته باشد که این قدرت نمی‌تواند ملاک برتری یک سبک نسبت به سایر سبک‌ها باشد؛ به ویژه اینکه این واقعیت را نمایان کرد که ممکن بود در زمان‌های گذشته سبکی که ابداع شده بود، بسیار قوی و دارای مبارزان قدرتمندی باشد؛ اما در مقطع کنونی، مبارز شاخصی نباشد که بخواهد فنون ناب سبک خود را به نمایش بگذارد.

وی ادامه داد: برای ارزیابی بهتر، فنون را از هم جدا کردند و در دو بخش مورد ارزیابی قرار دادند؛ یک بخش شامل مبارزه شد و بخش دیگر اجرای حرکات نمایشی. در بخش مبارزه که به آن «سان‌دا» گفته می‌شود حریف‌ها در یک سکوی ۸ در ۸ درحالی که از پوشش کلاه، خوشیونگ (محافظ سینه) و دستکش استفاده می‌کنند، در مقابل هم قرار می‌گیرند و فرد برنده به عنوان قهرمان معرفی می‌شود. این مسابقه به دو صورت آزاد بدون کلاه و هوگو و به صورت رسمی با کلاه و خوشیونگ انجام می‌شود.

دبیر کمیته تای‌چی‌چوان فدراسیون ووشو ایران، عنوان کرد: بخش نمایشی نیز «تالو» نام دارد که به معنای راه و روش و انجام کار مرتب به صورت روزانه است. تمامی سبک‌های رزمی دارای این دو بخش «مبارزه» و «اجرای حرکات نمایشی» است.

باقری افزود: در ادامه این روند، مشاهده شد که انجام داوری برای بیش از ۴۵۰ سبک، دشوار بوده و نمی‌توان برای یکایک این سبک‌ها کتاب داوری نوشت؛ برای همین این فنون در سه بخش تقسیم شد.

وی اظهار کرد: هنگام دسته‌بندی معلوم شد که این فنون دارای دو خصوصیات اصلی هستند و بنابراین دو سرگروه اصلی برای هریک از این دو خصوصیات ایجاد کردند که یکی سرگروه سبک‌های شمالی و دیگری سرگروه سبک‌های جنوبی نام گرفت.

مربی حرفه‌ای ووشو در ایران، گفت: سرگروه سبک‌های شمالی با عنوان سبک «چانگ چوان» به معنای مشت بلند یا مشت شمالی (شمال رودخانه یانگ ‌تسه) معروف شد و سرگروه سبک‌های جنوبی نیز با عنوان سبک «نان چوان» که به معنای مشت جنوبی است (جنوب رودخانه یانگ تسه) شناخته شد.

باقری تصریح کرد: سپس مشاهده شد که یک سری از سبک‌ها وجود دارد که می‌تواند شمالی یا جنوبی باشد، اما تفاوت عمده‌ای با باقی فنون دارد که آن هم در نحوه ضربه زدن‌شان است و این سبک برخلاف سبک‌های شمالی و جنوبی که ضربات سخت دارند، از ضربات شلاقی و نرم استفاده می‌کنند. برای همین سبک سومی از این سرگروه‌ها بیرون کشیده شد که به آن «تای چی چوان» گفته شد که به عنوان سرگروه سبک‌های نرم معروف شد که بسیاری به اشتباه از آن به عنوان سبک درونی تعبیر می‌کنند.

وی ادامه داد: بنابراین در سبک‌های ووشو، سه سرگروه وجود دارد که بتوان آن را داوری کرد؛ شامل «چانگ‌ چوان»، «نان چوان» و «تای چی چوان» و فعالان بیش از ۴۵۰ سبک ووشو هنگام مسابقات باید زیرمجموعه یکی از این سه روش سبک‌های شمالی، سبک‌های جنوبی یا سبک‌های نرم باشند و به اجرای نمایش بپردازند.

انرژی حیاتی «چی»

دبیر کمیته تای‌چی‌چوان فدراسیون ووشو ایران، با بیان اینکه از حدود ۱۰۰ سال پیش تاکنون، تای چی از باقی سبک‌ها متمایز شد، عنوان کرد: زیرا علاوه بر اینکه در تمامی حرکات این ورزش تکنیک‌های دفاع و ضربه وجود دارد، مشخصه دیگری هم یافت می‌شود که آن انرژی «چی» و به تعادل رساندن این انرژی است.

باقری افزود: چینی‌ها معتقدند که در بدن انرژی به نام «چی» وجود دارد که انرژی حیات است. حتی طب جدید نیز از وجود این انرژی آگاه شده و دستگاه‌های اندازه‌گیری آن وجود دارد. ژاپنی‌ها نیز بر این انرژی باور دارند و آن را CHI یا JI می‌نامند و آن را به صورت «ج» آذری‌زبان‌ها تلفظ می‌کنند. براساس این تفکر هرگاه سطح انرژی از حد لازم پایین بیاید، آن فرد دیگر نمی‌تواند زنده بماند و اگر در قسمت‌های از بدن عدم تعادل در «چی» ایجاد شود، در آن نقطه بیماری ایجاد می‌شود و وقتی انرژی آن نقطه به تعادل برسد، بیماری نیز برطرف می‌شود.

وی اظهار کرد: فرم‌های تای چی طوری طراحی شده است که علاوه بر استفاده از تکنیک‌های دفاع و ضربه، انرژی «چی» نیز در بدن به تعادل می‌رسد و همین مسئله سبب می‌شود با تمرین این ورزش، بسیاری از بیماری‌ها در بدن برطرف یا دست‌کم کنترل شود.

مربی حرفه‌ای ووشو در ایران، گفت: از اینجا به بعد، تای چی خود را از ورزش رزمی تخصصی بیرون کشید و با کمک علم دیگری به نام «چی کنگ» که در کشور چین وجود دارد و به معنای هنر تسلط بر انرژی بدن است، به کار خود ادامه داد.

باقری تصریح کرد: برخی‌ها تصور می‌کنند که «چی کنگ» و تای چی زیرمجموعه یکدیگر هستند؛ اما این دو تکنیک، کاملا از هم متفاوتند. زیرا «چی کنگ» علمی است که از حرکات ورزشی ساده، دروس تئوری درباره آناتومی، علم پزشکی و حتی فلسفه و مراقبه‌ها (مدیتیشن) تشکیل شده است و ورزش تای چی نیز یک ورزش و هنر رزمی است. اما این دو اشتراکاتی با هم دارند و از هم کمک می‌گیرند. به این معنا که وقتی تای چی می‌خواهد روی انرژی «چی» کار کند، از «چی کنگ» کمک می‌گیرد و «چی گنگ» نیز در جایی که می‌خواهد فرم‌های رزمی داشته باشد از تای چی کمک می‌گیرد و بنابراین هیچ کدام زیرمجموعه دیگری نیست.

فدراسیون ووشو؛ متولی «چی کنگ»

وی با بیان اینکه درحال حاضر متولی «چی‌ کنگ» در ایران فدراسیون ووشو است، ادامه داد: درحال حاضر افرادی که به ورزش تای چی می‌پردازند، عمدتا این دو تکنیک را با هم کار می‌کنند و هدف اولیه از این ورزش ارتقای سلامتی است و در صورت ادامه ورزش به صورت تخصصی، برخی‌ها سراغ تای چی به عنوان یک ورزش رزمی می‌روند که می‌توانند در مسابقات جهانی نیز شرکت کنند و برخی دیگر «چی کنگ» را ادامه می‌دهند که این ورزش نیز تعالیم طب سوزنی و تمرین‌های ورزشی توان‌بخشی را در زیرمجموعه خود دارد.

تاثیر تای چی چوان در کنترل بیماری‌ها

دبیر کمیته تای‌چی‌چوان فدراسیون ووشو ایران، با اشاره به اثربخشی این ورزش‌ها به عنوان کنترل‌گر بیماری‌ها، عنوان کرد: انجمن‌ ام اس، انجمن چاقی ایران و انجمن دیابت کشور برای کنترل این بیماری‌ها با کمیته تای چی چوان تفاهم‌نامه‌ای را منعقد کرده‌اند و برخی بیماران از طریق این ورزش‌های رزمی توانسته‌اند بیماری‌های ام اس، چاقی و دیابت خود را به صورت چشمگیری کنترل کنند. مشاهده شده است، افراد دچار ام اس عصای خود را کنار گذاشته‌اند، افراد دارای دیابت، انسولین خود را کاهش داده و افراد دچار چاقی مفرط با تمرین‌های تای چی توانسته‌اند چاقی خود را کنترل کنند.

ورود رسمی تای چی به ایران

باقری درخصوص فعالیت رسمی ورزش تای چی در کشور، افزود: این ورزش به صورت رسمی از سال ۱۳۶۷ توسط استاد داودی پناه (داداشی) وارد ایران شد و به ثبت رسید؛ با توجه به قدمت ورزش تای چی که گفته می‌شود ۸۰۰ تا هزار و ۱۰۰ سال قدمت دارد و نظر به مراودات دیرینه بین ایران و چین، به طور حتم افراد زیادی بودند که قبل از آن نیز به این ورزش پرداخته‌اند. اما مرحوم داداشی زحمت‌های زیادی برای معرفی و شناساندن این ورزش در کشور کشید و پس از تشکیل فدراسیون ووشو سه سبک اصلی این رشته ورزشی شامل «چانگ‌ چوان»، «نان چوان» و «تای چی چوان» به طور رسمی در این فدراسیون ارائه می‌شود.