«هدف اساسی آسایشگاه خیریه کهریزک خدمت‌رسانی به افراد بی‌پناه و نیازمند است. این مرکز سال ۱۳۵۱ به منظور خدمتگزاری و مراقبت از بی‌پناهان و نیازمندان احداث شد. آن اصل مهمی که کهریزک را کهریزک کرد همت، اراده، گذشت، بزرگواری و نیکوکاری بوده به طوری که از دو اتاق مخروبه، پس از نیم قرن به محوطه‌ای بسیار باصفا با ۴۲ هکتار و ۱۸۵ هزار متر مربع توسعه پیداکرده که در حال حاضر پذیرای یک هزار و ۷۵۰ معلول و سالمند است.»، این بخشی از صحبت‌های حسین‌نحوی‌نژاد مدیرآسایشگاه خیریه‌ کهریزک استان تهران در گفت‌وگوی با ما است.

-شرایط و مراحل پذیرش و خروج مددجو از مرکز را تشریح بفرمایید.

افرادی که در این مرکز پذیرش می شوند چند دسته هستند. دسته‌ای که به صورت داوطلبانه توسط خانواده به این مرکز ارجاع می شوند. برخی دیگر در اثر عوارض بیماری‌ و یا کهولت سن از بیمارستان‌ها به صورت مستقیم و با درخواست خانواده پذیرش می شوند. گروه دیگری متاسفانه بر اثر عدم توانایی خانواده در نگهداری آنها دچار مشکل بی‌خانمانی می شوند و از طریق مراجع قضایی- انتظامی و سازمان بهزیستی به مرکز هدایت می‌شوند. وقتی فردی به اینجا ارجاع می‌شود پس از انجام ارزیابی، بررسی و معاینات براساس شاخص‌های عمومی و تخصصی توسط هیات پزشکی و روانشناسی، تحقیقات و مددکاری نیز در دستور کار قرار می‌گیرد. شرط پذیرش فرد سالمند، سن بالای ۶۰ سال و داشتن ناتوانایی‌هایی که مراقبت از آنها را اجتناب‌ناپذیر می‌کند است. یعنی سالمندتوانمندی که می‌تواند در خانواده زندگی کند عملا مخاطب مرکز نیست و حتی کسانی که دچار عوارض ناشی از آلزایمر و اختلال‌شناختی به لحاظ برآیندهای ذهنی و رفتاری هستند اما در عین حال به تنهایی از عهده رفع حوائج‌شان برمی‌آیند نیز معمولا پذیرش نمی‌شوند.

- چه نوع خدمات و در چه سطحی به مددجویان ارایه می شود؟

در حال‌حاضر اصل‌وشاه بیت فعالیت مرکز بر ارایه خدمات مراقبتی، نگهداری و توانبخشی استوار است. تلاشی در مسیری که بتوان ‌توان از دست‌رفته را به فرد ناتوان برگرداند یا تا حدی مانع پیشرفت ناتوانی در افراد ناتوان شود.

کهریزک در حوزه توانبخشی معلولان اولویت را به «کاردرمانی و بازتوانی مهارت» داده است. در حال‌حاضر ۳۵۰ نفر از مددجویان دارای معلولیت در ۲۰ کارگاه از جمله سفالگری، خیاطی، نقاشی و قاب‌سازی، فرشبافی وخاتم‌کاری و... مشغول یادگیری و کسب مهارت هستند. این کارگاه‌ها به درمان و اجتماعی‌شدن مددجویان کمک چشمگیری می‌کند و مانع جمود عضلانی و مفاصل در آنها می‌شود.

در کنار این کارگاه‌ها، خدمات توانپزشکی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی گفتاردرمانی در بخش‌ها و همچنین درسالن توان پزشکی مرکز به مددجویان ارایه می‌شود، همچنین ارایه خدمات در منزل به سالمندان از طریق تیم مراقبتی از مردادماه سال جاری آغاز شده‌است.

درمانگاه خیریه دکتر حکیم‌زاده با بخش‌های داروخانه، رادیولوژی، سونوگرافی، آزمایشگاه، طب اورژانس و سالمندی در حال ارایه خدمات به مددجویان و مردم کم‌برخوردار منطقه است. در مواردی که مددجویان نیاز به ارجاع دارند از طریق آمبولانس‌های درمانگاه به بیمارستان‌های طرف قرارداد برای ادامه درمان ارجاع می‌شوند. خوشبختانه در بخش درمانی آسایشگاه امکاناتی در حد بیمارستان وجود دارد و درمان مددجویان زن و مرد تا حد زیادی در این بخش قابل پیگیری و انجام است.

تیم ارایه خدمت در منزل ویژه معلولان جسمی – حرکتی محروم در مناطق این اطراف اسلام شهر، شهرری، وروامین و... به منازل مددجویان مراجعه می‌کنند و خدمات مختلفی به آنها ارایه می‌دهند.

-تعامل داوطلبان، نیکوکاران و خیران با مرکز در چه سطحی است؟

نیکوکاران رکن بزرگ تداوم فعالیت مرکز هستند. اگر کمک نیکوکاران نباشند قطعا مرکز دچار مشکل می‌شود. تعدادی از قهرمانان ورزشی و افراد سرشناس در بخش‌های هنری و فرهنگی ارتباط مستمری با مرکز دارند و برنامه اجرا می‌کنند. دسته زیادی از داوطلبان از قشر معلم هستندکه کلاس‌های درس و سوادآموزی مرکز را اداره می کنند.

حدود ۷۰۰ و ۸۰۰ نفر که اکثرا از افراد متمول هستندنیکوکاران حمام مرکز را تشکیل می‌دهند و در روزهای مختلف هفته با مراجعه به کهریزک استحمام و نظافت مددجویان را داوطلبانه انجام می‌دهند. نیکوکارانی نیز با مرکز در تعامل مستمر هستند که در مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی با اهداء گوسفند، مرغ و موادغذایی و یا انجام کار داوطلبانه در ارتقاء سطح کمی و کیفی برنامه‌های شاد و معنوی در مرکز نقش چشمگیری دارند.

- آیا مرکز به منظور خروج مددجویان، فرایندی را در جهت توانمندسازی آنها تدوین و اجرایی کرده است؟

کهریزک تنها مرکز فعال کشور است که تلاش خود را در جهت کسب استقلال‌نسبی و یا ایجاد زندگی‌های نیمه مستقل برای مددجویان صرف می‌کند. با اسکان زوج‌های مددجو در ۴۵ واحد مسکونی آسایشگاه، سعی بر آن است که ضمن درآمدزایی در کارگاه‌های داخلی یا بیرون از مرکز روی پای خودشان بایستند و طعم زندگی مستقل را بچشند البته مرکز دورادور به آنها کمک هایی نیز می رساند.

بعضی‌ها نیز در حال یادگیری رشته های هنری هستندو از طریق مختلف برای آنها کاریابی می‌شود که برخی از آنها در زمینه سخت سفالینه، قاب‌سازی و...به درآمد رسیده‌اند.

- مرکز در جهت به کارگیری مددجویان موفق و برجسته دارای توانمندی و مهارت‌خاص مقیم چه طرح‌ها و اقداماتی را عملیاتی‌کرده است؟

مددجویانی داریم که با پشتکار و حمایت مرکز به قهرمانی در رشته‌های ورزشی دست یافته‌اند و به صورت لژیونر در کشورهای دیگر از جمله اسپانیا فعالیت ورزشی دارند. در سنوات گذشته مددجویان موفقی به تیم ملی بسکتبال با ویلچرو تیم والیبال نشسته راه پیدا کردند. در رشته‌های هنری مانند آواز، تئاتر و موسیقی نیز مددجویانی موفقی داریم، هنرمندان تئاتری‌ که حتی در تالار وحدت به روی صحنه رفته‌اند. امتیاز این مرکز بر این است که به عنوان مشوقی جدی، مددجو را علی‌ رغم سختی و محدودیت‌های پیش‌رو به برخاستن برای ادامه و تلاش در مسیر زندگی ترغیب کند.

- جمعیت مددجویان به تفکیک سن و جنسیت اعلام بفرمایید، چند نفر دارای بیمه تامین اجتماعی هستند؟

حدودیک هزار نفر از مددجویان مجموعه سالمند و ۷۰۰ نفر معلول هستند. ۳۵۰ نفر نیز در منازل تحت‌پوشش ما هستند. ۶۰ درصد خانم و ۴۰ درصد آقا هستند و حدود ۲۰۰ نفر از مددجویان از پوشش بیمه تامین اجتماعی برخوردارند.

- مرکز با چه چالش‌های جدی مواجه است؟

چالش حل ناشدنی پیش روی آسایشگاه کهریزک هیچ معنایی ندارد. پشت نیم قرن فعالیت قطعا چالش‌های متعددی وجود داشته که خداوند به نوعی آنها را حل کرده است. چالش‌های کهریزک با مسایل دیگر مراکز مشترک است. تمام سمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی به نوعی با مسایل هم‌شکلی مواجه هستند. اولین تهدیدکننده مسایل‌اقتصادی است. کهریزک از تبعات تشدید تورم درکشور به مانندکل جامعه در امان نیست و با افزایش روزافزون تورم، در خرید موادغذایی و مصرفی از جمله برنج، روغن، حبوبات و... را با چالش جدی مواجه شده است.

اگرچه گوشت و مرغ مرکز اغلب توسط نیکوکاران تامین می‌شود اما نسبت به پیش ازکرونا و با تورم پیش‌رو، از نصف هم کمتر شده‌است. پوشینه‌هایی‌که سال‌۱۳۹۷ با مبلغی‌کمتر از ۳۰ هزارتومان خریداری می‌شد در حال حاضرحتی با قیمت ۲۰۰ هزارتومان در دسترس نیست. یارانه‌هایی که سازمان بهزیستی به مراکز غیردولتی واریز می‌کند اصلا کفاف هزینه‌های مددجویان را نمی‌دهد.

براساس برآورد این سازمان درخصوص هزینه‌های مددجویان، به طور متوسط نگهداری هر مددجو در مراکز نگهداری شبانه‌روزی حدود ۸ میلیون تومان هزینه دارد و هزینه‌ نگهداری ماهانه هر مددجو در کهریزک بین ۱۰ تا ۱۱ میلیون است.

در حال‌حاضر سازمان بهزیستی با توجه به تورم پیش رو، به ازای هر مددجو مبلغ ۲ میلیون تومان به ما، مراکز نگهداری پرداخت می کند در حالی که شنیدیم در نیمه دوم سال مبلغ یارانه قرار است که از ۲ میلیون به سه میلیون افزایش پیدا کند. تاکید کنم که این یارانه فقط به نیمی از جمعیت کل کهریزک تعلق می‌گیرد.

حقوق کل موسسه که در سال ۱۴۰۰ که ۱۲ میلیاردتومان در ماه بود و با تغییر ناگهانی دستمزدها در سال جاری، این مبلغ به ۲۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و این مساله شوک بزرگی به مرکز وارد کرد. سیستم فاضلاب و برق ساختمان های کهریزک قدیمی است و نیاز به نوسازی و باز سازی دارد و در ماه‌های اخیر برای این مهم میلیاردی هزینه شد. شرکت آب وفاضلاب بابت چاهایی‌که نیم قرن پیش حفر شده است، یک میلیارد و ۱۰۰ هزار میلیون تومان صورت هزینه فرستاده است.

اگر در مراکز دیگر قطعی برق در تابستان وجود دارد در کهریزک به جهت اقامت مددجویان دارای زخم بستر نمی‌توانیم با نوسان برق کنار بیاییم و برای خرید تابلو برق چنج اور میلیاردی هزینه پرداخت کردیم.

کهریزک همواره برای‌گرفتن مجوز ساخت با موانع متعددی مواجه بوده. فرد نیکوکاری که ۸۰ واحد مسکونی با صرف هزینه شخصی برای کارکنان مرکز که از اقشار ضعیف هستند بنا کرده و الان مجموعه ما برای دریافت مجوز انشعاب آب، برق و گاز آن با موانع جدی روبرو شده است.

هزینه‌های‌کهریزک باتوجه به وسعت و تنوع خدماتش بسیار هنگفت است. در حال‌حاضر هزینه هرشب بستری در بخش ICU بیمارستان‌ها کمتر از ۳۰ میلیون تومان نیست در حالی‌که، مددجویی بدون پرداخت مبلغی از شش‌ماه گذشته در بخش درمان مرکز بستری است و آسایشگاه همواره مقید به پرداخت منظم حقوق کادر خدماتی، پرستاری و پزشکی خود بوده است.

کهریزک که نهاد شناخته شده و مجهزی است گاهی در مواجهه با این دسته از مشکلات دچار چالش می شود بنابراین مراکزی که از ظرفیت‌های زیادی برخوردار نیستند مشکلات آنها دوچندان است.

پیشنهاد موثری که به کاهش و رفع این مشکلات کمک کند، چیست؟

دولت مطابق قانون حمایت از حقوق معلولان باید هزینه‌های مراکز را محاسبه کند و با احتساب سود به صورت یارانه آن‌ها پرداخت کند. در تمام دنیا به این‌شکل است به خیریه‌های خدمتگزار مردم در پاسداشت فعالیت عام المنفعه، به آنها زمین و مجوز ساخت رایگان اعطاء می‌ شود. موسسات‌خیریه غیردولتی در کشور ما برای‌گرفتن مجوز نباید، شهرداری، آب و فاضلاب، اداره برق و اداره مالیات و ... التماس کند.

بیمه های ما به جای اینکه پیش‌گیری محور باشند درمان محور هستند. بیمه های درمان حاضر هستند به جای طب پیشگیری میلیاردها تومان صرف سی تی اسکن، ام آر آی و جراحی ... کنند.

پزشک خانواده باید به صورت جدی در نظام سلامت کشور پیگیری و اجرا شود که این مهم می‌تواند پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش هزینه‌ها را به دنبال داشته باشد.

-مشکل جدی بر سر راه ارایه خدمات مراقبتی در سطح کلان کشور چیست؟

متاسفانه درکشور نتوانستیم به مفهوم درست و مشترکی از واژه انگلیسی « Care » به معنای «مراقبت» برسیم. برخی از کلمات در قالب معنی ساده نمی‌گنجد و باید برای آنها تعریف آکادمیک مشخصی و تخصصی مبتنی بر مقتضیات بومی ارایه کرد.

«مراقبت» در تمام دنیا تحت‌پوشش خدمات بیمه‌ای است و در کشور ما به دلیل اینکه این مهم به درستی تعریف نشده، هیچ حمایتی نیز از اقدامات مراقبتی صورت نمی‌گیرد و به دلیل اینکه وزارت بهداشت و درمان، نظام سلامت، سازمان‌های بیمه‌گر و سازمان برنامه و بودجه با تعریف مشخصی از خدمات مراقبتی مواجه نیستند تبعا حمایتی از کسانی که باید این خدمات را ارایه دهند در دستور کار قرار نمی‌گیرد و انگیزه برای ورود به فعالیت در این عرصه کاهش پیدا می‌کند. بنابراین در حال‌حاضر از یک‌سو شاهد تعدادی تحصیل‌کرده در حوزه های مرتبط مراقبتی اما بیکار مواجه هستیم و از طرف دیگر افراد نیازمند به دریافت خدمات محروم از متخصصان و تولیدکنندگان خدمات مراقبتی هستند.

- آیا مرکز به ارتقاء سطح ارتباط و تعامل خود با سازمان بهزیستی احساس نیاز می‌کند، به منظور تحقق این موضوع چه راهکاری می‌توان ارایه کرد؟

ما در حال حاضر در اوج ارتباطات حسنه مرکز با سازمان بهزیستی هستیم وبا درک مشکلات، آنها نیز به نوعی با ما همدلی دارند. مراکز زیرمجموعه سازمان بهزیستی باید بپذیرند تحت یک نظارت هستند از طرف دیگر، بهزیستی به عنوان نهاد بالادستی باید به مسایل و مشکلات مراکز آگاه باشد و این فهم دوطرفه، به برقراری تعامل کمک می کند.

- درددل‌ و یا پیام شما به خانواده‌های مددجویان و یا مردم چیست؟

جوانان و میانسالان از امروز باید به دوران سالمندی خود بیندیشند. تغذیه سالم، ورزش منظم و تعامل درست روانی بسیار مهم است. گاهی فرد چاق و سیگاری با سبک‌زندگی و تغذیه‌ناسالم به دلیل روحیه متعامل خود، شاداب و باانگیزه است چرا که نشاط مساله‌ای درونی است و با پول و... به دست نمی‌آید. مراقب خود و اطرافیان‌مان باشیم و تا می‌توانیم عشق تزریق کنیم.

گفت و گو: مهین داوری