میانگین سن ازدواج برای مردان
بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران که از سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن به دست آمده نشان می‌دهد میانگین سن ازدواج در ایران طی شش دهه گذشته هم در بین مردان و هم زنان افزایش چشمگیری داشته است. میانگین سن اولین ازدواج در سال ۱۳۳۵ در مردان ۲۴.۹ سال بود که طی شش دهه بعد یعنی در سال ۱۳۹۵ به ۲۷.۴ سال رسید که افزایش ۲.۵ ساله را نشان می‌دهد. هرچند این افزایش، یک پدیده مداوم نبود. این میانگین در سال ۱۳۴۵ تقریباً بدون تغییر ماند و در سال ۱۳۹۵ حدوداً یک سال کاهش ‌یافت. کاهش میانگین سن ازدواج در سال ۱۳۶۵ ادامه یافت و به کمترین میزان خود طی شش دهه اخیر (یعنی ۲۳.۸ سال) ‌رسید. از ابتدای دهه ۱۳۷۰ افزایش سریع میانگین سن ازدواج آغاز می‌شود و طی ۲۵ سال، از ۲۴.۴ سال به ۲۷.۴ می‌رسد. افزایش سه ساله میانگین سن ازدواج از تغییرات بسیار سریع در ارزش‌های ازدواج در بین جوانان
حکایت دارد.

میانگین سن ازدواج برای زنان
تغییرات میانگین سن ازدواج در بین زنان نیز تقریباً از الگوی مشابهی پیروی می‌کند؛ هرچند افزایش این رقم در بین زنان بسیار بیش از مردان بوده است. در حالی که افزایش میانگین سن ازدواج در بین مردان در شش دهه گذشته ۲.۵ سال بود، این رقم در بین زنان چهار سال افزایش یافت. با توجه به اینکه در شاخص‌هایی مانند نرخ باروری، میانگین سن ازدواج برای زنان بسیار مهمتر از مردان است و این زنان هستند که بار فرزندآوری را به دوش می‌کشند، افزایش میانگین سن ازدواج زنان می‌تواند تبعات فراوانی را برای جمعیت کشور در آینده به همراه داشته باشد. همچنین روند تغییرات سن ازدواج در زنان نشان می‌دهد به جز فاصله سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ و دوره پنج‌ساله ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵، در تمامی دوره‌های سرشماری ما با افزایش میانگین سن ازدواج در بین زنان مواجه هستیم.

تأثیر شهرنشینی بر سن ازدواج
مطالعات متعددی در بسیاری از کشورها رابطه بین نسبت شهرنشینی و میانگین سن ازدواج را اثبات می‌کنند؛ به این معنا که عمدتاً میانگین سن ازدواج در شهرها بالاتر از روستاهاست و شهرنشینان عمدتاً در سنین بالاتری ازدواج می‌کنند. چنانچه اطلاعات مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در تمامی دوره‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن، میانگین سن ازدواج در بین مردان و زنان روستایی پایین‌تر از میانگین کشور است.
این رقم در سال ۱۳۹۵ در مناطق روستایی ۲۶.۵ سال برای مردان و ۲۲ سال برای زنان بود که در هر دو جنس تقریباً یک سال کمتر از میانگین کشوری است. این در حالی است که میانگین سن ازدواج برای مردان شهری در این سال، ۲۷.۸ سال و برای زنان شهری ۲۳.۴ سال بود که ۰.۴ سال بالاتر از میانگین کل کشور است.

توسعه اقتصادی و میانگین سن ازدواج
افزایش تدریجی میانگین سن ازدواج به عنوان یکی از معضلاتی است که مختص کشور ما نیست و بیشتر کشورها با آن مواجه‌اند. همین امر یکی از دلایلی است که کاهش فرزندآوری و سالمندی جمعیت در سطح جهانی را به همراه داشته است. اطلاعات صندوق جمعیت ملل متحد نشان می‌دهد میزان توسعه‌یافتگی کشورها یکی از متغیرهایی است که با افزایش میانگین سن ازدواج همبستگی دارد. به عبارت دیگر، هرچه میزان توسعه اقتصادی- اجتماعی در کشورها افزایش ‌یابد، میانگین سن ازدواج نیز در بین هر دو جنس افزایش می‌یابد. برای مثال، میانگین سن ازدواج در بیشتر کشورهای اروپایی بالاتر از ۳۰ سال و در بسیاری از کشورهای آفریقایی زیر ۲۰ سال است. دلیل این امر، همبستگی مثبت بین متغیرهای مرتبط با توسعه مانند سطح سواد، شهرنشینی و اشتغال زنان با ازدواج است که باعث می‌شود هم زنان و هم مردان در سنین بالاتر سراغ ازدواج بروند.

نویسنده: سجاد مرادی