به گزارش آتیه‌آنلاین، با توجه به تاثیرپذیری بازار اشتغال از رشد نیروی کار ماهر، میزان اثرگذاری کارورزی دانش‌آموختگان بر شغل‌یابی آنها، سهم توسعه بازار کار ناشی از کارورزی فارغ‌التحصیلان، مزایا و معایب این طرح توسط کارشناسان مطرح می‌شود.

گسترش اشتغالزایی، تسهیل ورود افراد به فضای کسب‌وکار و ضرورت تربیت نیروی کار ماهر در رویکرد اجرایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب طرح‌های کارورزی، مشوق بیمه‌ای و یارانه دستمزد مشاهده می‌شود. این طرح‌ها در واقع تسهیل اشتغال کارجویان را با استفاده از ابزارهای قانونی به‌ویژه ارتقاء مهارت هدفگذاری کرده است که در این بین دانش‌آموختگان هدف اصلی طرح کارورزی به حساب می‌آیند.

کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به استناد ماده (۷۱) قانون برنامه ششم توسعه به عنوان یکی از برنامه‌های وزارت کار، ذیل سیاست‌های فعال بازار کار تدوین و از سال ۱۳۹۴ اجرایی شد. ارائه آموزش‌های مهارتی با بهره‌مندی از ظرفیت‌ و امکانات کارگاه‌های دولتی، خصوصی و تعاونی از دیگر مزایای این طرح عنوان شده است.

با توجه به سهم بالای فارغ‌التحصیلان از کارجویان و انتظار اشتغال در مشاغل مرتبط با رشته‌های مختلف، امکان اشتغال به‌کار آنها در مشاغل غیرهمسطح با تحصیلات وجود ندارند، اما به واسطه ایجاد مهارت، کارورزی زمینه فعالیت دانش‌آموختگان را متناسب با رشته و میزان تحصیلات فراهم می‌کند.

تناقض فرصت‌های شغلی و کارجویان غیرماهر

آمار رسمی بیش از دو میلیون و ۴۰۰ هزار نفری افراد بیکار از جمله فارغ‌التحصیلان و داده‌های غیررسمی حدود چهار میلیون نفری بیکاران و در نقطه مقابل، تقاضای کارفرمایان برای جذب نیروی کار ماهر، تناقض کمبود نیروی کار ماهر را در بازار اشتغال شکل داده است.

رفع تناقض ایجاد شده به دلیل کمبود نیروی کار دارای مهارت، حل برخی چالش‌های بیکاری به‌ویژه برای دانش‌آموختگان و ارتقاء مهارت و رشد بهره‌وری نیروی کار، بخشی از کارکرد رشد کمی و کیفی مهارت بین دانش‌آموختگان با استفاده از کارورزی است.

نقش اثرگذار مهارت در اشتغال، در جایی بیشتر روشن می‌شود که تازه‌ترین داده‌های سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای در سال‌جاری بر اشتغال ۶۰ درصد افراد آموزش دیده ماهر حکایت می‌کند.

راهکارهای به‌روزرسانی مهارت

از آنجا که در اغلب کشورهای جهان، مهارت‌های تخصصی روز به عنوان یکی از کلیدی‌ترین شاخص‌های جذب نیروی کار برای کارفرمایان محسوب می‌شود، تحولات حوزه اشتغال متناسب با رشد فناوری، الزام به‌روزرسانی مهارت‌های فنی دانش‌آموختگان را نشان می‌دهد.

در این بین سازوکارهای انتقال و رشد مهارت‌های فنی نظیر کارورزی، با به‌روزرسانی تخصص مرتبط با رشته دانشگاهی فارغ‌التحصیلان، اشتغال پایدار را برای این بخش از کارجویان به ارمغان می‌آورد.

به این ترتیب، با بهره‌گیری از چنین فضای آموزشی، افراد برای دستیابی به اشتغال، تجربه مهارت‌آموزی را در محیط کار واقعی کسب و از آن برای یافتن شغل استفاده می‌کنند.

تازه‌ترین داده‌های سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای حاکی است حدود ۴۰ درصد متقاضیان مهارت‌آموزی را دانش‌آموختگان تشکیل می‌دهند که بخش قابل توجهی از آنها پس از مهارت‌آموزی مشغول به کار می‌شوند.

داده‌های مربوط به اشتغال مهارت‌آموزان کارورز نشان می‌دهد که حدود ۷۰ درصد کارورزان پس از پایان دوره در همان بنگاه محل انجام طرح، مشغول به کار شده‌اند که از این طریق کاهش بیکاری و رشد اشتغالزایی محقق شده است.

کاهش شکاف دانش روز و مهارت

طرح کارورزی با سیاستگذاری ارتقاء مهارت‌های تخصصی برای دانش‌آموختگان و ایجاد بسترهای اشتغال این افراد، شکاف بین آموخته‌های دانشگاهی و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار را کاهش داده و از این طریق پیوند بین مهارت‌های دانشی و فنی را برقرار می‌کند.

مزایای پرشمار کارورزی در حوزه‌های مهارت‌افزایی، پیوند ارتباطی دانش و مهارت، تسهیل اشتغال پایدار، ایجاد روند کاهش بیکاری و رشد نرخ اشتغال، دلایل کافی برای استمرار اجرای طرح را در اختیار تصمیم‌سازان قرار می‌دهد.

فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و کارفرمایان بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی جهت بهره‌مندی از مزیت‌های دوره کارورزی و معافیت بیمه‌ای می‌توانند به سامانه کارورزی وزارت کار به نشانی (karvarzi.mcls.gov.ir) مراجعه و ثبت‌نام کنند.

با توجه به اینکه ظرفیت جمعیتی بیش از سه میلیون نفری دانشجویان فرصتی مناسب بسترسازی توسعه مهارت‌آموزی برای ورود به بازار کار را در اختیار تصمیم‌سازان آموزش، مهارت و اشتغال کشور قرار داده است، بهره‌مندی از این شرایط ویژه تربیت نیروی کار دانش‌آموخته ماهر مطابق با رشته‌های دانشگاهی، تضمین‌کننده اشتغال افراد و نیروی کار ماهر موردنیاز کسب و کار خواهد بود.

منتقدان کارورزی چه می‌گویند؟

منتقدان اجرای کارورزی اما این طرح را برخلاف منافع افراد جویای شغل و بالا رفتن کاذب آمار اشتغال می‌دانند. آنها همچنین معتقدند که طرح مذکور به عنوان یک دوره‌ آموزش عملی، هیچگونه حقی برای کارورز و تعهدی برای واحد پذیرنده جهت استخدام موقت یا دائمی و اجرای قوانین کار و تأمین اجتماعی ایجاد نمی‌کند.

برخی دیگر از کارشناسان حوزه کار، ارزان‌سازی کارگران را از دیگر آسیب‌های طرح دانسته و ایجاد فرصت‌های شغلی گسترده را ابتدایی‌ترین بستر برای جذب کارورزان پس از این دوره می‌دانند که در این صورت افراد کارورز امکان بهره‌مندی از مهارت را خواهد داشت.

محمد مالجو، اقتصاددان درباره طرح کارورزی دانش‌آموختگان می‌گوید: «کارورزی اساساً اشتغال‌زا نیست و چشم‌اندازی برای ایجاد فرصت‌های شغلی هم در آن دیده نشده است.» به اعتقاد او، کارورزی در چارچوب قوانین موجود به دور از شرایط قانونی تدوین شده و در مغایرت با مقاوله‌نامه‌هایی جهانی امضاء شده توسط ایران است.

مالجو همچنین می‌گوید؛ این طرح علاوه بر عدم ظرفیت ایجاد اشتغال، به‌طور مشخص برای مهارت‌آموزی دانش‌آموختگان نیز سودمند نخواهد بود. اگرچه هدف اصلی آن توانمندسازی نیروی کار اعلام شده، اما منجر به ارزان‌سازی نیروی کار خواهد شد.

پرویز صداقت، اقتصاددان نیز در انتقاد از طرح کارورزی نیروی کار گفته است: این طرح با قوانین و مقررات موجود مغایرت دارد که از آن جمله می‌توان به سه‌جانبه‌گرایی، حداکثر ۱۸ سال سن برای کار و حداکثر کار روزانه 6 ساعت اشاره کرد.

او همچنین معتقد است: مدافعان طرح کارورزی این مساله را مطرح می‌کنند که اکنون رابطه دانشگاه با صنعت قطع است و باید دانش‌آموختگان با فضای کار آشنا شوند. این در حالی است که دلیل عدم وجود ارتباط بین این دو نهاد توسعه آنها مستقل از یکدیگر است.

استخدام ۶۶ هزار کارورز در قالب ۲۲ هزار کارگاه

بر اساس جدیدترین داده‌های مرکز آمار و اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از ابتدای اجرای طرح کارورزی تا نیمه بهمن‌ماه سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۵۷ هزار نفر در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که تعداد ۶۶ هزار و ۴۰۶ نفر از واجدان شرایط، استخدام شده‌اند.

تاکنون ۲۱ هزار و ۸۴۸ از کارفرمایان در کارگاه‌ها با استقبال از طرح مذکور، نیروی کار دانش‌آموخته را به‌کار گرفته‌اند. همچنین حدود ۱۲ هزار واحد کارگاهی نیز از معافیت بیمه‌ای این طرح بهره‌مند شده‌اند.

بر این اساس بیشترین داوطلب طرح کارورزی تا ۲۹ بهمن ۱۴۰۱ در استان‌های فارس، خوزستان و لرستان به ثبت رسیده است که استان فارس با بیش از ۱۵هزار و ۸۵۸ هزار داوطلب، بالاترین آمار ثبت شده در قالب طرح مذکور را در اختیار دارد.

همچنین بالاترین تعداد اشتغال از طریق این طرح مذکور در استان‌های فارس، لرستان و اردبیل به ثبت رسیده است که هشت هزار و ۱۵۷ مورد آن به استان فارس اختصاص دارد.

جداول زیر آخرین داده‌های اجرای کارورزی تا ۲۹ بهمن ۱۴۰۱ را شامل داوطلبان، کارگاه‌های پذیرنده فارغ‌التحصیلان کارورزی، معافیت بیمه‌ای کارفرمایان ناشی از مشارکت در طرح، میزان استخدام دانش‌آموختگان در بنگاه‌های اقتصادی و سهم مشارکت استان‌ها را در حوزه کارورزی نشان می‌دهد.