به گزارش آتیه آنلاین، شواهد میدانی حاکی است که بخش عمده‌ای از مهاجران در کارهای خدماتی و ساختمانی مشغول به فعالیت هستند. مواردی مانند دستمزد پایین بدون مزایای قانونی، نبود هزینه‌های پوشش بیمه‌ای، فرار از تعهدات حمایتی و درمانی و در مجموع کاهش هزینه نیروی کار برای کارفرمایان، زمینه جذب این قشر را فراهم کرده است.

با نگاهی به آسیب‌های ناشی از حضور چند میلیون نفری کارگران مهاجر غیرماهر در بازارکار داخلی و برآورد ناشی از ادامه یا تشدید این وضعیت، اثرگذاری آن بر بازار اشتغال، اقتصاد تولید، نرخ بیکاری، سیاست‌های کلان حوزه کسب‌وکار و عوامل اساسی شکل‌گیری این پدیده در گفت‌وگو با کمال اطهاری، اقتصاددان و پژوهشگر حوزه اقتصاد بررسی شده است.

اشتغال مهاجران در مشاغل ساختمانی و خدماتی

اطهاری با اشاره به اینکه حضور بسیار زیاد مهاجران که اکثریت آنها را نیروی کار مردان تشکیل می‌دهند، به صورت عمده بر بازار اشتغال نیروی کار غیرماهر تأثیر می‌گذارد، گفت: نبود مهارت‌های تخصصی بین مهاجران حاضر در کشور سبب شده تا غالب آنها به سوی کارهای ساختمانی یا مشاغل خدماتی بدون نیاز به مهارت سوق داده شوند.

این اقتصاددان با بیان اینکه ورود و حضور گسترده نیروی کار مهاجر در مشاغل مختلف موجب خروج بخشی از کل درآمد اقتصادی از کشور می‌شود، افزود: علاوه بر جمعیت کنونی کشور، حضور بیش از ۶ میلیون مهاجر نیز در محاسبات تولید و درآمد سرانه اثر کاملاً ملموسی دارد.

او در ادامه افزود: سیاست‌های نامناسب اثرگذار بر روند حرکت بخش مولد - مانند افزایش بهره بانکی ناشی از تورم ایجاد شده به دنبال پرداخت یارانه نقدی، سیر تحول تولید و اشتغال را متغیر می‌سازد.

اطهاری اضافه کرد: با توجه به اشتغال عمده نیروی کار متخصص در سطوح بالای فعالیت‌های مولد، رشد بهره بانکی اثر سویی بر روند تولید و نیروی کار برجای خواهد داشت.

تشدید چالش‌های اشتغال

این پژوهشگر اقتصاد گفت: با نگاه به وضعیت ترسیم شده می‌توان دریافت که عامل اصلی شکل‌گیری سیل مهاجرتی نیروی کار به کشور ما و کسب فرصت‌های شغلی توسط آنها ناشی از اعمال سیاست‌های غیرکارآمد برخی دولت‌های گذشته است. البته لازم به توضیح است که حضور مهاجران به خودی خود تشدید چالش‌های اشتغال را به دنبال دارد، اما خود به عنوان علت اصلی در این حوزه مطرح نیست.

او ادامه داد: همچنین با توجه به شرایط حاکم بر روابط سیاسی- اقتصادی، دریافت کمک‌های بین‌المللی برای ساماندهی حضور مهاجران در کشور؛ به‌ویژه در ارتباط با اشتغال آنها ممکن نیست و این مسأله، موضوع در اختیار داشتن فرصت‌های شغلی توسط این افراد را شدت می‌بخشد.

اطهاری تأکید کرد: البته ازهم‌گسیختگی شرایط جهانی و منطقه‌ای و حضور دوباره طالبان در کشور افغانستان و افزایش سیل مهاجرت نیروی کار به کشور ما نیز از دیگر عوامل مؤثر بر حضور گسترده مهاجران در ایران و اشغال فرصت‌های شغلی گوناگون است.

او با اشاره به اینکه با تحریم‌های نفتی و کاهش درآمدهای مرتبط با آن، بودجه‌های عمرانی با مشکل مواجه شده، گفت: به عقیده من، سیاست ادامه‌دار پرداخت یارانه نقدی نیز بر اقتصاد مولد تأثیرگذار خواهد بود.

این اقتصاددان گفت: اگر در آینده سیاست‌های درست و متناسب با ظرفیت‌های اقتصادی و تولیدی را شاهد باشیم، حضور مهاجران در کارهای ساده بدون نیاز به مهارت بدون اشکال می‌شود.» او توضیح داد: «در این صورت، تمرکز بر ارائه آموزش‌های فنی و تخصصی به کارگران داخلی و گسترش مهارت‌آموزی در حوزه آموزش عالی می‌تواند به یافتن شغل تخصصی، توسط نیروی کار ماهر داخلی بینجامد.

بیکاری دانش‌آموختگان

اطهاری با تأکید بر اینکه در شرایط امروز حدود ۴۰ درصد کارجویان کشور را دانش‌آموختگان دانشگاهی تشکیل می‌دهند، افزود: حضور مهاجران غیرماهر به واسطه فعالیت در مشاغل غیرتخصصی سطح پایین، اساساً ارتباطی به بیکاری فارغ‌التحصیلان غیرماهر یا حتی ماهر ندارد.

این پژوهشگر حوزه اقتصاد گفت: اصولاً جایگاه اشتغال این دو دسته از افراد به عنوان نیروی کار داخل و خارج تداخلی با یکدیگر نداشته و اثرگذاری مستقیم این دو پدیده بر یکدیگر به اثبات نرسیده است.

او همچنین بیان کرد: موج مهاجرت و حضور نیروی کار غیرماهر در کشور نمی‌تواند دلیل مهم و اساسی شکل‌گیری بیکاری؛ به‌ویژه بین اقشار دانش‌آموخته دانشگاهی باشد. به همین دلیل، علت و راهکار مؤثر را باید در سیاست‌های کلی اقتصاد و اشتغال دنبال کرد.