ارتقاء کیفیت خدمات درمانی، به‌ویژه در سال‌های اخیر با اجرای طرح هتلینگ بیمارستانی و خرید تجهیزات «های‌تک» در کنار خدمات صفر تا صد رایگان، سبب استقبال روزافزون از این مراکز شد و دسترسی به درمان را در مدار توجه قرار داد. بی‌شک احداث مراکز ملکی به‌ویژه بیمارستان‌ها در تمامی شهرها و مناطق کشور میسر نیست؛ اما بعضاً مشاهده می‌شود در یک شهر و استان تعداد مراکز ملکی بیش از سایر استان‌ها وجود دارد و چرایی آن به عنوان یک سؤال در ذهن نقش می‌بندد. باید گفت؛ استقرار مراکز ملکی در شهرها و استان‌های کشور بر اساس معیار سطح‌بندی انجام می‌شود. این معیار که منطبق بر ارزیابی تعداد بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی در یک شهر و منطقه است، می‌تواند نتایج منطقی را برای ایجاد مراکز عاید کند. اما در سال‌های اخیر با مطرح شدن ارائه خدمات درمانی در مناطق محروم، توجه به مسأله سطح‌بندی در تأمین‌اجتماعی ابعاد وسیعی به خود گرفت.

سطح‌بندی درمان تأمین‌اجتماعی با تبعیت از سطح‌بندی وزارت بهداشت انجام می‌شود. نظام سطح‌بندی این وزارتخانه بر مبنای تقسیمات کشوری و جمعیت هر شهرستان طراحی شده است. تأمین‌اجتماعی با بومی‌سازی این سطح‌بندی و با بهره‌مندی از اطلاعات سازمان در این حوزه از سال ۷۶ تاکنون برنامه‌های آینده احداث و توسعه مراکز را تدوین کرده است.

محورهای سطح‌بندی

سطح‌بندی خدمات درمانی در سه محور سرپایی، بستری و تجهیزات پزشکی اجرا می‌شود. در سطح‌بندی مراکز سرپایی شناسایی مناطق حائز شرایط برای احداث مرکز درمانی اهمیت دارد. این شناسایی کمک می‌کند تا شهرستان‌های فاقد درمانگاه که از حدنصاب تعداد بیمه‌شدگان برخوردارند، اولویت‌بندی شوند. بر این اساس، با بهره‌گیری از شاخص‌های جمعیت بیمه‌شده، تعداد مراکز و مؤسسات طرف قرارداد، محرومیت منطقه و فاصله تا اولین مرکز درمانی ملکی، هر شهرستان در زمینه برخورداری از مراکز درمانی، تعیین‌تکلیف می‌شود. سطح‌بندی در حوزه بستری نیز بر اساس نقشه راه وزارت بهداشت که تا سال ۱۴۰۴ تدوین شده، پیش می‌رود و در قالب آن، تعداد ۵۵۱ تخت بیمارستانی به استان‌های کشور تخصیص یافته است.

همچنین ضوابط سطح‌بندی تجهیزات پزشکی پیشرفته (Hi-Tech) مانند ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن با تبعیت از نقشه راه درمان کشور برنامه‌ریزی شده و تمامی شهرستان‌های حائز شرایط از نظر نیاز به این تجهیزات اولویت‌بندی شده‌اند. این سطح‌بندی به‌ویژه در ایام کرونا، کمک کرد تا با روشن شدن ابعاد نیاز استان‌ها، مجوز خرید ۱۶ قلم تجهیزات پزشکی پیشرفته شامل ۱۲ دستگاه سی‌تی‌اسکن، یک دستگاه‌ آنژیوگرافی، یک دستگاه سنگ‌شکن و دو دستگاه ام‌آرآی از سوی هیأت‌مدیره سازمان صادر شود.

وضعیت کنونی سطح‌بندی

در حال حاضر در ۹۳ درصد شهرستان‌های کشور دسترسی به درمان مستقیم تأمین‌اجتماعی وجود دارد؛ یعنی سازمان در این شهرستان‌ها دارای یک درمانگاه، دی‌کلینیک یا بیمارستان است و تنها ۷ درصد از شهرستان‌های کشور فاقد مراکز ملکی است. از میان ۷ درصد باقی‌مانده، حدود ۳.۶ درصد شهرستان‌ها، یک مرکز ملکی در حال ساخت یا طراحی است، بنابراین می‌توان گفت؛ سازمان در ارائه خدمات درمانی در بخش درمان مستقیم به عدد ۱۰۰ نزدیک است.

نکته مهم اینکه سازمان علاوه بر درمان مستقیم از طریق درمان غیرمستقیم نیز پاسخگوی نیازهای درمانی بیمه‌شدگان است؛ زیرا منطبق با قانون «الزام» ارائه خدمات این نهاد بر اساس یک نظام ترکیبی درمان مستقیم و خرید خدمت انجام می‌شود و با توجه به بزرگی نیازهای درمانی، سازمان مابه‌التفاوت خدمات را از طریق پوشش بیمه‌ای خدمات درمان در مراکز طرف قرارداد در اختیار بیمه‌شدگان قرار می‌دهد. این اقدام کمک می‌کند تا در حوزه درمان موازی‌کاری انجام نشود؛ به‌ویژه اینکه امکان احداث یک مرکز بستری در هر شهر وجود ندارد و انجام آن از منظر منطقی نیز با توجه به محدود بودن تعداد بیماران نیازمند بستری در یک شهر، توجیه‌پذیر نیست، در نتیجه سازمان با بهره‌مندی از ظرفیت سایر مراکز، فرصت درمان را برای بیمه‌شدگان فراهم می‌کند. این اقدام ضمن حفظ منابع و مصارف سازمان، کمک می‌کند تا ارائه خدمات به اندازه انجام شود.

جایگاه سطح‌بندی

نظام سطح‌بندی در تمام دنیا در حوزه درمان اجرا می‌شود و در کشور ما نیز این نظام تکلیف احداث و توسعه مراکز درمانی را روشن می‌کند. برای مثال معلوم می‌شود که یک درمانگاه کجا و به چه تعداد احداث شود. بنابراین می‌توان گفت؛ سطح‌بندی قانونی است که توزیع و تخصیص را برای ما روشن می‌سازد. از طرفی این نظام، اهدافی را دنبال می‌کند که مهمترین آن ایجاد عدالت، تخصیص بهینه منابع، شفافیت و پاسخگویی است.

شرکای اجتماعی سازمان نیز از این نهاد همواره مطالبات بحقی دارند و سطح‌بندی با ایجاد فصل مشترک بین همه افراد، سبب می‌شود تصمیم‌های منطقی اتخاذ شود و عدالت در برخورداری از مراکز درمانی به‌ وجود آید. در حال حاضر بیمه‌شدگان در تمامی شهرهای فاقد مرکز ملکی می‌توانند خدمات بستری خود را از بیمارستان‌های طرف قرارداد تأمین‌اجتماعی از جمله مراکز درمانی دولتی، دانشگاهی، بیمارستان‌های نفت و نیروهای مسلح به صورت رایگان و با حذف فرانشیز درمان دریافت کنند.