مسئول کنترل‌ عفونت بیمارستان تأمین‌اجتماعی ۲۹ بهمن تبریز (آذربایجان‌شرقی) در شرح روند اجرای مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی (درمان پیشگیرانه با آنتی بیوتیک) به آتیه‌آنلاین گفت: به منظور استقرار برنامه تجویز و مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک، طرح کاهش مصرف این دارو پس از اعمال جراحی در برنامه عملیاتی واحد کنترل عفونت بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز گنجانده شد.

دکتر سید اسماعیل مقدس‌پور، افزود: مصرف آنتی‌بیوتیک پس از اعمال جراحی، روشی متداول برای پیشگیری از ایجاد عفونت‌های احتمالی است و این روش به‌ویژه از سوی متخصصان زنان و زایمان به دلیل بالا بودن تعداد عمل‌های آن‌ها به‌ اجرا درمی‌آمد. اما تجویز آنتی‌بیوتیک به‌دلیل تنوع داروهای مذکور به‌صورت سلیقه‌ای انجام می‌شد که در نتیجه آن نوعی آشفتگی در درمان‌های آنتی‌بیوتیک به‌وجود آمده بود.

وی ادامه داد: از این‌رو مصمم شدیم که برنامه مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک را به‌اجرا درآوریم و برای این منظور انجام بررسی‌های اولیه را آغاز کرده و از تجارب علمی سایر کشورها مطلع شدیم. در این رابطه، سازمان جهانی نیز نسبت به ایجاد مقاومت میکروبی در دنیا هشدار داده و با ارائه پروتکل‌هایی خواهان تجدیدنظر در مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک شده است.

متخصص بیماری‌های عفونی، تاکید کرد: براساس پروتکل‌های سازمان جهانی بهداشت، مصرف آنتی‌بیوتیک پس از عمل‌های جراحی ضروری نیست و بیماران پس از ترخیص نباید هیچ‌نوع آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. در نتیجه تلاش کردیم تا مانند سایر کشورها پروتکل مذکور را به‌اجرا درآوریم و این طرح را ابتدا از بخش جراحی زنان در زمینه سزارین آغاز کردیم و سپس به سایر جراحی‌های زنان تعمیم دادیم.

مقدس‌پور گفت: پس از اجرای موفق‌آمیز طرح، سایر همکاران جراح در طرح مذکور شرکت کردند و در برخی اعمال جراحی مانند ترمیم فتق و کوله سیستکتومی (کیسه صفرا)، مصرف منطقی پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک به‌اجرا درآمد و بیماران بدون تجویز آنتی‌بیوتیک مرخص شدند.

او با بیان اینکه پیش از آغاز طرح ۹۶ درصد بیماران هنگام ترخیص، آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کردند، افزود: پس از اجرای طرح، میزان مصرف آنتی‌بیوتیک براساس تعداد اعمال جراحی در مجموع به ۲۰ درصد کاهش یافت. به‌نحوی که آمار مصرف داروی مذکور در جراحی سزارین از ۹۶ درصد به ۱۴ درصد، عمل فتق اینگوینال شکمی از ۹۰ درصد به ۱۴.۵ درصد و کوله سیستکتومی از ۹۳ درصد به ۲۴ درصد رسید.

مسئول کنترل عفونت بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز، ادامه داد: همچنین شاهد آن بودیم که عفونت محل عمل پس از قطع شدن مصرف آنتی‌بیوتیک از ۱.۴ درصد به ۱.۱ درصد کاهش یافت. به عبارت دیگر با وجود قطع مصرف آنتی‌بیوتیک، میزان عفونت محل عمل نیز کمتر شد.

مقدس‌پور با اشاره به مهمترین هدف اجرای طرح مصرف منطقی پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک، بیان کرد: امروزه مقاومت میکروبی یک عامل تهدید کننده جهانی شده است و سازمان جهانی بهداشت نیز اعلام کرده که تا سال ۲۰۲۵ احتمالا هیچ میکروبی با مصرف هیچیک از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها از بین نخواهد رفت. زیرا تولید آنتی‌بیوتیک‌ها محدود شده و هر نوع این دارو پس از چند سال با مقاومت میکروبی مواجه می‌شود. با این روند به سمتی می‌رویم که طی چند سال آینده آنتی‌بیوتیک‌ها بی‌اثر خواهند شد.

وی گفت: از این‌رو نسبت به مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها تاکید می‌شود تا از بروز مقاومت میکروبی در سال‌های آینده جلوگیری شود؛ در غیر این‌صورت ممکن است با سونامی مرگ‌ومیر مواجه شویم.

مسئول کنترل عفونت بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز، درباره عوارض مصرف آنتی‌بیوتیک در بلندمدت، اعلام کرد: یکی از اهداف اجرای طرح مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی، جلوگیری از تاثیر سوء مصرف این دارو بر سلامت بدن است. استفاده از آنتی‌بیوتیک در درازمدت می‌تواند سبب ایجاد نارسایی کلیه شود. همچنین فلور میکروبی روده با مصرف آنتی‌بیوتیک تغییر پیدا می‌کند و منجر به رشد برخی میکروب‌ها مانند «کلستریدیوم دیفیسل» می‌شود. مصرف مکرر آنتی بیوتیک ممکن است خطر بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت را افزایش دهد و بر سایر اعضای بدن مانند کلیه، قلب، دستگاه تناسلی و سیستم عصبی و شنوایی تاثیر سوء بگذارد. در نهایت با مصرف غیرمنطقی این دارو، ابرمیکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، بروز و ظهور پیدا می‌کنند.

مقدس‌پور با بیان اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای گران‌قیمتی هستند، افزود: مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک، هزینه‌های خرید اقلام دارویی را کاهش می‌دهد و اجرای این طرح در بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز حدود یک میلیارد تومان صرفه‌جویی مالی را در طول شش ماه به‌دنبال داشت.

انتقال تجربه طرح

او با اشاره به چگونگی انتقال تجربه حاصل از مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی، بیان کرد: علاوه‌بر اطلاع‌رسانی به مدیریت درمان استان برای انتقال تجارب خود به معاونت درمان سازمان، دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز را نیز از روند اجرای طرح مطلع کردیم که با استقبال چشمگیر آن‌ها مواجه شد. براین اساس طی برگزاری جلسات متعدد در دانشگاه علوم‌پزشکی، جزئیات کار از تعیین استراتژی تا مراحل و نحوه اجرا برای آن‌ها تشریح شد.

مسئول کنترل عفونت بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز ادامه داد: مطالعات طرح از خراد ۱۴۰۳ آغاز شد و چهار ماه به‌طول انجامید. حدود سه ماه نیز برای تدوین برنامه و استراتژی طرح و نیز برگزاری جلسات توجیهی با جراحان زمان صرف کردیم. سپس طرح مذکور با همکاری متخصصان زنان‌وزایمان به‌اجرا درآمد و پس از پایش‌ متخصصان جراحی عمومی نیز در آن مشارکت کردند که تاکنون ادامه دارد.

پایش عفونت‌های بیمارستانی

دبیر کمیته کنترل عفونت بیمارستان تأمین‌اجتماعی ۲۹ بهمن تبریز در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین، با اشاره به جزئیات اجرای طرح، گفت: یکی از وظایف کمیته کنترل عفونت مراکز درمانی پایش مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک است؛ براین اساس سال گذشته برنامه مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک را در بیمارستان عملیاتی کردیم.

لعیا محبی افزود: برای بررسی نتایج طرح و اطلاع از روند آن لازم بود تا عفونت‌های بیمارستانی را کشف و پایش کنیم و برای این منظور از طریق سامانه HIS (سامانه جامع اطلاعات بیمارستانی) نسخه‌هایی را که پزشکان برای بیماران آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کردند، بررسی کردیم.

وی ادامه داد:‌ نتایج به‌دست آمده را در کمیته کنترل عفونت بیمارستان بررسی کرده و علل و انواع عفونت‌ها را بازبینی ‌کردیم. این اقدام به ما کمک می‌کرد تا اگر قطع مصرف آنتی‌بیوتیک پس از جراحی منجر به افزایش ابتلا به عفونت‌ها می‌شد، اجرای طرح را هرچه سریع‌تر متوقف کنیم.

دبیر کمیته کنترل عفونت بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز تاکید کرد: خوشبختانه ارتباط معناداری بین عفونت‌های بیمارستانی و قطع مصرف آنتی‌بیوتیک پس از جراحی پیدا نکردیم و درحال حاضر مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی را به سایر گروه‌های جراحی تعمیم داده‌ایم. امسال اجرای طرح را در گروه جراحی ارولوژی شروع خواهیم کرد و برنامه خود را با سایر گروه‌های جراحی ادامه خواهیم داد.