علی حیدری در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین از نزدیک شدن به پایان مهلت اجرای گام اول تدوین «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» خبر داد و گفت: ایده تدوین چشم انداز در سازمان تأمین اجتماعی همزمان با پایان یافتن چشم‌انداز کلان کشور (۱۴۰۴) که در سال ۱۳۸۲ تصویب و در ۱۳۸۴ ابلاغ شد، صورت گرفت.

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی با اشاره به برنامه‌ریزی‌های کلان حاکمیت و دولت برای طراحی چشم‌انداز جدید کشور، بیان کرد: سازمان تأمین اجتماعی نیز به‌دستور مدیرعامل محترم، گام‌های عملیاتی برای تدوین سند چشم‌انداز خود تا سال ۱۴۳۰ را آغاز کرده است.

او با تاکید بر اهمیت مشارکت گسترده ذینفعان در این فرآیند افزود: در این طرح، جلب مشارکت واقعی و مؤثر همکاران، بیمه‌شدگان، کارگران، کارفرمایان و سایر شرکای اجتماعی در اولویت قرار دارد. به‌همین منظور، در فاز نخست، پرسشنامه‌ای برای دریافت نظرات در سایت سازمان منتشر و اطلاع‌رسانی گسترده‌ای انجام شد.

بر اساس آخرین آمار ارائه‌شده از سوی حیدری، این پرسشنامه تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار بازدید در شبکه‌های اجتماعی و سایت سازمان داشته و حدود ۵۰۰ نفر آن را تکمیل کرده‌اند. این مشارکت، گام اولیه در مسیر طراحی سندی پویا و جامع برای آینده تأمین اجتماعی است و از تمامی ذینفعان دعوت شده تا در این طرح ملی مشارکت فعال داشته باشند.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» در گفت‌وگو با خبرنگار ما، جزئیات بیشتری از فرآیند مشارکت‌پذیری در این طرح را ارائه کرد و بر اهمیت کیفی بودن نظرسنجی انجام‌شده تأکید کرد.

وی با اشاره به محتوای تخصصی پرسشنامه گفت: این پرسشنامه صرفاً یک نظرسنجی مختصر با پاسخ‌های بله و خیر نیست، بلکه شامل ۱۰ سؤال تخصصی و موضوعی است که سیر تحول سازمان، چالش‌ها، فرصت‌ها و مخاطرات پیش‌رو را بررسی می‌کند.از این رو، پاسخگویی۵۰۰ نفر از همکاران و شرکای اجتماعی سازمان تامین اجتماعی به این پرسشنامه از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

حیدری افزود: هدف ما از این طرح، استخراج نظام مسائل سازمان، آسیب‌شناسی دقیق مشکلات و تحلیل روندهای کلان در حوزه‌های فناوری، اقتصاد، علم و کسب‌وکار در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی است. از مشارکت‌کنندگان خواسته‌ایم اثر این روندها بر منابع و مصارف سازمان را ارزیابی و ایده‌های خود را ارائه دهند.

مهلت محدود و اطلاع‌رسانی گسترده

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی با تأکید بر اینکه مهلت تکمیل پرسشنامه تا پایان اردیبهشت‌ماه سال جاری است، گفت: با توجه به برنامه‌ریزی انجام‌شده برای به پایان رساندن طرح تا دی‌ماه، امکان تمدید این فراخوان وجود ندارد.

حیدری از اطلاع‌رسانی مجدد در روزهای آینده خبر داد و گفت: امروز و فردا از طریق پیامک و سیستم اعلان اتوماسیون سازمان، تمام همکاران را دوباره برای تکمیل این پرسشنامه در زمان باقیمانده دعوت می‌کنیم. در مرحله قبل نیز از مکانیزم اعلان اجباری در سامانه اداری استفاده کردیم، به‌طوری که همکاران تنها پس از مطالعه این اطلاعیه می‌توانستند به سایر مکاتبات دسترسی داشته باشند.

به گفته وی، این روش‌ها برای جلب حداکثر مشارکت کارکنان، بیمه‌شدگان، کارفرمایان و سایر ذینفعان طراحی شده است. نتایج این نظرسنجی، مبنای تدوین سند چشم‌انداز جدید سازمان تأمین اجتماعی قرار خواهد گرفت.

تشکیل دبیرخانه مجازی و شبکه نخبگانی

حیدری اعلام کرد: مراحل بعدی کار را با مشارکت همان افرادی که در این مرحله همکاری مؤثری داشتند و به پرسشنامه پاسخ داده اند، پیش خواهیم برد.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» افزود: این فرآیند به صورت سلسله‌مراتبی انجام خواهد شد و در گام اول، یک دبیرخانه مجازی و شبکه نخبگانی و خبرگی از میان افراد فعال در مرحله نخست تشکیل می‌شود تا برنامه‌های آتی را اجرایی کنند.

برگزاری رویدادهای تخصصی برای جلب مشارکت بیشتر

به گفته مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی، در کنار این روش، برگزاری رویدادها و نشست‌های تخصصی نیز در دستور کار قرار دارد تا مشارکت شرکای اجتماعی افزایش یابد. این کار با همکاری نخبگان حاضر در مرحله اول و همچنین منتخبان جدید از میان شرکای اجتماعی انجام خواهد شد.

حیدری تأکید گفت: سازمان تامین اجتماعی باید مقدمات لازم را فراهم آورد تا جایگاه خود را در اسناد بالادستی تثبیت کند. وی همچنین بر ضرورت رعایت الزامات حوزه رفاه، تامین اجتماعی، سیاست‌های رفاهی و بیمه‌های اجتماعی در این اسناد تأکید کرد.

تأثیر فناوری‌های نوین و اقتصادهای نوظهور بر سازمان

حیدری همچنین با اشاره به چالش‌های پیش‌روی سازمان تامین اجتماعی گفت: فرآیندهای کسب‌وکار، اقتصادهای نوظهور و فناوری‌های نوین در جهان و منطقه، با سرعت بالایی در حال تغییر هستند و این تحولات بر ورودی‌ها و خروجی‌های سازمان تامین اجتماعی اثر مستقیم خواهد گذاشت. به همین دلیل، سازمان باید این تغییرات را در برنامه‌ریزی‌های خود مدنظر قرار دهد تا تعادل منابع و مصارف آن حفظ شود.

او با اشاره به اثرات همه‌گیری کرونا بر اقتصاد جهانی و ایران عنوان کرد: پس از کرونا، روند گسترش اقتصاد کم‌تماس یا اقتصاد دلیوری (Delivery) شتاب قابل توجهی گرفت و این تحول به معنای کاهش مراجعه فیزیکی به فروشگاه‌ها، کاهش خریدهای حضوری و افزایش فروش غیرحضوری است که اثر مستقیمی بر الگوهای توزیع و بازاریابی خواهد داشت.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» افزود: این تغییرات به‌طور طبیعی بر منابع و مصارف سازمان‌هایی مانند تأمین اجتماعی اثر می‌گذارد، چرا که گسترش بیمه برای فعالان این حوزه می‌تواند ورودی‌های سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، لازم است نهادهای مربوطه برای این تحولات و همچنین اقتصاد دیجیتال و هوشمند، پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند.

ظهور مشاغل جدید و چالش‌های نظارتی

او با اشاره به شکل‌گیری طبقه جدیدی از شاغلان تحت عنوان فریلنسرها و دورکاران که خارج از محیط سنتی کار، برای کارفرماها فعالیت می‌کنند، افزود: با این حال، به دلیل قدمت قوانین کار و تأمین اجتماعی در ایران، امکان رصد دقیق این گروه وجود ندارد و باید از ابزارهای نوین برای نظارت بر آن‌ها استفاده شود.

حیدری همچنین با اشاره به رشد اقتصاد پلتفرمی در ایران گفت: امروز تنها به پلتفرم‌های حمل‌ونقل محدود نیستیم، بلکه متاپلتفرم‌هایی وجود دارند که تولیدکننده، مشتری و خدمات‌دهنده را به هم متصل می‌کنند. این مشاغل در فضای مجازی فعالیت دارند و نظارت بر آن‌ها با روش‌های سنتی ممکن نیست. بازرسی‌های چشمی و حضوری دیگر پاسخگو نیست و باید به سمت ابزارهای دیجیتال و هوشمند حرکت کنیم.

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی با اشاره به تحولات آینده گفت: هوش مصنوعی، تلفیق هوش انسانی و ماشینی، رباتیک و حتی چاپ سه‌بعدی اعضای بدن، از جمله پیش‌بینی‌هایی است که برخی از آن‌ها هم‌اکنون محقق شده است و نهادهای حاکمیتی و سازمان‌ها از جمله تأمین اجتماعی باید خود را برای این تغییرات گسترده آماده کنند.

حیدری تأکید کرد: به نظر می‌رسد با سرعت گرفتن تحولات دیجیتال، ایران نیز نیازمند بازنگری در قوانین کار، بیمه و نظارت بر مشاغل نوظهور است تا بتواند همگام با اقتصاد جهانی حرکت کند.

وی در خصوص تأثیر پیشرفت‌های علمی بر نظام بیمه‌ای و درمانی، با اشاره به ابداع گجت‌های (ابزارهای) پوشیدنی که می‌توانند عملکرد اعضای از کارافتاده بدن را تا حدی بازگردانند و حتی در برخی موارد، کارکردی بهتر از عضو طبیعی داشته باشند، گفت: این فناوری‌ها بازنگری در سیاست‌های بیمه‌ای و درمانی را ضروری ساخته اند. سازمان‌های بیمه‌گر باید پوشش‌های جدیدی برای این دسته از خدمات و تجهیزات پزشکی در نظر بگیرند و سازوکارهای حمایتی از بیماران را به‌روز کنند.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» همچنین با اشاره به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو افزود:این فناوری‌ها می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای حفظ و افزایش ارزش ذخایر سازمان ایجاد کنند. بنابراین، ضروری است، سازمان‌ها پورتفوی سرمایه‌گذاری خود را متناسب با این تحولات تغییر دهند.

نابودی مشاغل سنتی و ظهور فرصت‌های جدید

حیدری هشدار داد که فناوری‌های جدید برخی مشاغل سنتی را منسوخ خواهند کرد، اما در مقابل، زمینه‌ساز ایجاد مشاغل نوینی خواهند شد. به گفته وی، سازمان تأمین‌اجتماعی باید با آینده‌نگری دقیق، جهت‌گیری سرمایه‌گذاری‌های خود را اصلاح کند تا همگام با این تغییرات حرکت کند.

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی به موضوعات کربن صفر و تغییر رویکرد از انرژی‌های تجدیدناپذیر به تجدیدپذیر اشاره کرد و گفت: این تحولات نه‌تنها بر حوزه بیمه، بلکه بر درمان و سرمایه‌گذاری‌های سازمانی نیز تأثیرگذار خواهد بود. سازمان باید در سیاست‌گذاری‌های بلندمدت خود، ملاحظات زیست‌محیطی و انرژی‌های پاک را در نظر بگیرد.

ضرورت آینده آمایی

او با اشاره به برخی اصطلاحات و روش های علمی همچون «آینده پژوهی» که در فرآیند تدوین برنامه ها و راهبردها کاربرد دارند، بر اصطلاح و روش «آینده آمایی» در فرآیند تدوین چشم انداز نوین تامین اجتماعی تاکید کرد و گفت: هدف ما باید ساختن آینده‌ای مطلوب برای سازمان باشد و اگر به هر دلیلی این آینده محقق نشد، باید برای سناریوهای محتمل آماده باشیم. مدیریت متغیرهای محیطی و کاهش مخاطرات، تضمین‌کننده آینده پایدار سازمان خواهد بود.

به گفته حیدری، این رویکرد آینده‌نگرانه نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر برای بقا و رشد سازمان در عصر تحولات سریع فناوری و محیطی است.

او با اشاره به اینکه طرح چشم‌انداز سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از مطالعات پیشین و روش کارسپاری در حال اجراست، گفت: به‌دلیل محدودیت زمانی، به جای انجام مطالعات جدید، از روش فرامطالعه (متاسامری) و کارسپاری برای تدوین طرح خود استفاده می‌کند. این طرح با بهره‌گیری از پژوهش‌های پیشین معاونت‌های مرتبط، موسسه عالی پژوهش، اداره کل امور بین‌الملل و موسسه آهنگ آتیه در حال اجراست.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» افزود: ما به دنبال انجام یک فرامطالعه از پژوهش‌های موجود هستیم. هر یک از واحدهای سازمان تامین اجتماعی قرار است یک فراتلخیص از مطالعات قبلی خود با رویکرد آینده‌پژوهی و چشم‌انداز محور ارائه دهند.

حیدری ادامه داد: اداره کل امور بین‌الملل مطالعه گسترده‌ای را آغاز کرده که شامل بررسی اسناد اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی، سازمان بین‌المللی کار و تجارب موفق سایر کشورها در مواجهه با اقتصادهای نوظهور و فناوری‌های جدید است. این پژوهش به‌صورت تطبیقی، چشم‌اندازهای سازمان‌های تأمین اجتماعی جهانی را تحلیل می‌کند. همچنین، موسسه عالی پژوهش نیز در حال انجام یک فرامطالعه در حوزه آینده‌نگری است که نتایج آن به‌صورت منسجم ارائه خواهد شد. به گفته حیدری، این موسسه پیشتر نیز در زمینه سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی مطالعاتی انجام داده است.

حیدری با تأکید بر اهمیت مشارکت ذینفعان، بخش خصوصی و نهادهای مدنی (NGO ها) در تدوین چشم‌انداز اعلام کرد: در مراحل بعدی کار، از طریق برگزاری رویدادها و نشست‌های تخصصی، از تشکل‌های مربوط به ذینفعان و شرکای اجتماعی سازمان، از جمله نمایندگان کارگران، برای مشارکت در این طرح دعوت خواهیم کرد.

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی افزود: در فراخوان عمومی قبلی، امکان مشارکت برای همکاران شاغل و بازنشسته، شبکه‌های اجتماعی و صاحب‌نظران دانشگاهی فراهم شده بود، اما در ادامه به‌صورت هدفمند با تشکل‌های تخصصی‌تر و بخش خصوصی، از جمله اتاق‌های بازرگانی، صنایع و کسب‌وکارهای مختلف، جلسات مشترک برگزار خواهیم کرد.

حیدری اظهار کرد: معاونت فرهنگی و اجتماعی (متولی تعامل با شرکای اجتماعی)، موسسه فرهنگی هنری آهنگ آتیه و روابط عمومی سازمان در زمینه اجتماعی‌سازی، جاری‌سازی و گفتمان‌سازی سند چشم‌انداز همکاری خواهند داشت.

او همچنین از برنامه‌ریزی برای برگزاری جلسات حضوری و وبینارها با حضور ذینفعان و نمایندگان بخش خصوصی خبر داد و گفت: هدف ما استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای و ارتباطی سازمان برای افزایش مشارکت‌پذیری در این طرح است.

اثر تغییرات جمعیتی بر تأمین اجتماعی

حیدری در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر پیری جمعیت، کاهش نرخ موالید و مهاجرت بر نظام تأمین اجتماعی، تأکید کرد: یکی از ضرورت‌های اصلی تدوین سند چشم‌انداز، توجه به تغییرات جمعیتی و اتخاذ رویکردهای نوین برای مقابله با چالش‌های پیش‌روست.

وی ادامه داد: این تغییرات، تأثیر مستقیمی بر منابع و مصارف سازمان دارد و باید در سیاست‌گذاری‌های آینده به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» با اشاره به افق زمانی ۱۴۳۰ خورشیدی برای این سند هشدار داد: این سال مصادف با بسته شدن پنجره جمعیتی ایران است. اگر در این ۲۵ سال نتوانیم جمعیت فعال را به نحو مطلوب تحت پوشش بیمه‌ای قرار دهیم، کشور با موج سالمندی و سازمان با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

وی در مروری اجمالی بر راهکارهای کلیدی در این زمینه گفت: تعمیم پوشش بیمه‌ای(جذب بیمه‌شدگان جدید از میان اقشار فاقد پوشش و تنظیم بهتر نسبت ورودی و خروجی منابع) و پوشش‌های بیمه ای و مراقبت‌های بلندمدت جدید(طراحی پوشش‌های جدید در لایه‌های مازاد و مکمل) همچنین الگوبرداری از تجارب موفق جهانی برخی از عمده راهکارها به شمار می آیند.

حیدری اصلاحات ساختاری را یکی دیگر از راهکارها دانست و افزود: اجرای سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی با محوریت لایه‌بندی خدمات (امداد، حمایت و بیمه) و سطح‌بندی پوشش‌ها (پایه، مازاد و مکمل) نیز باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد.

مشاور عالی مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی تأکید کرد: بدون اجرای این راهکارها، سازمان در آینده با کسری منابع جدی برای تأمین حقوق سالمندان مواجه خواهد شد. این اصلاحات باید از هم اکنون به صورت گام‌به‌گام اجرایی شود.

او با اشاره به مشکلات ساختاری نظام فعلی بیمه‌ای کشور گفت: در حال حاضر نظام چندلایه و چندسطحی در حوزه بیمه‌ای نداریم. ورودی‌ها و خروجی‌های سازمان فاقد تعادل بیمه‌ای است، به طوری که با ورودی‌های متفاوت اما خروجی‌های یکسان مواجه هستیم.

او عوامل این ناترازی را در تغییرات نامساعد در قوانین و مقررات، مداخلات غیرکارشناسی در قانون تأمین اجتماعی و از بین رفتن تناسب بین حق بیمه و مزایای پرداختی برشمرد. هم اکنون افرادی با سوابق بیمه‌پردازی متفاوت، مستمری یکسانی دریافت می‌کنند. این نه تنها بی‌عدالتی بیمه‌ای است، بلکه سازمان را دچار ناترازی مالی می‌کند.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» استقرار نظام چندلایه و چندسطحی بیمه‌ای، انجام اصلاحات پارامتریک و اجرای اصلاحات فنی و مهندسی در ساختار بیمه را در این زمینه راهگشا دانست و بر آنها تأکید کرد.

«سپهر چشم‌انداز» تأمین اجتماعی در سه مرحله کلیدی

او تأکید کرد: ما به دنبال ایجاد یک منظومه یا سپهر چشم‌انداز هستیم، نه صرفاً تدوین یک سند مکتوب. این فرآیند در سه فاز پیشاچشم‌انداز، چشم‌انداز و پساچشم‌انداز طراحی شده است. در فاز پیشاچشم‌انداز به دنبال جلب مشارکت حداکثری ذینفعان، هم‌آفرینی با متخصصان و دغدغه‌مندان حوزه تأمین اجتماعی و استفاده از ظرفیت‌های علمی و تجربی موجود هستیم.

حیدری با بیان اینکه تدوین تصویر مطلوب آینده در مرحله چشم‌انداز پیش‌بینی شده، گفت: تصویب نهایی طرح توسط ارکان عالی سازمان و ابلاغ سیاست‌های کلیدی نیز در این مرحله اتفاق می افتد. تبیین و اجتماعی‌سازی، جریان‌سازی و گفتمان‌سازی و اجرای برنامه‌های عملیاتی در پساچشم‌انداز خواهد بود.

او .با اشاره به تغییرات سریع فناوری و نیازهای انسانی گفت: قرار است، از روش رولینگ پلنینگ (برنامه‌ریزی غلتان) استفاده می‌کنیم. در این روش چشم‌اندازی ۲۵ ساله تدوین می‌شود، اما با پنج برنامه پنج‌ساله پویا که متناسب با تحولات محیطی، به‌روزرسانی می‌شوند. هدف نهایی تبدیل سازمان به یک نهاد یادگیرنده است که این فرآیند با هم‌آموزی و هم‌افزایی بین تمام ذینفعان محقق خواهدشد.

مدیر طرح «چشم‌انداز تأمین اجتماعی نوین ۱۴۳۰» بر نقش‌آفرینی واحدهای سازمانی در این زمینه تأکید کرد و گفت: معاونت فرهنگی و اجتماعی، مسئولیت اجتماعی‌سازی، موسسه فرهنگی هنری آهنگ آتیه و روابط عمومی، آگاهی‌رسانی عمومی و واحدهای عملیاتی تدوین برنامه‌های اجرایی چشم انداز سازمان را عهده دار خواهند بود.

گفت‌وگو: مهین داوری