به گزارش آتیه آنلاین، ضریب پشتیبانی به عنوان یکی از مهمترین معیارها و شاخص‌های مهم در حوزه صندوق‌های بازنشستگی محسوب می‌شود و به هر میزان این ضریب روند کاهشی داشته باشد، از میزان پایداری و ماندگاری صندوق‌ها کاسته خواهد شد.

در حال حاضر، سازمان تأمین اجتماعی با کاهش نسبت پشتیبانی به وضعیت نسبتا دشواری گرفتار آمده است که باید با افزایش شمار بیمه‌شدگان جدید و کاهش تعداد بازنشستگان مشاغل سخت و زیان‌آور، به بهبود شرایط سازمان و افزایش ضریب پشتیبانی کمک کند.

عدم اشتغال و برهم خوردن تعادل ورودی و خروجی تأمین اجتماعی

البته که توسعه و تعمیم پوشش بیمه‌ای مهمترین رویکرد راهبردی این نهاد بیمه‌گر برای رشد ضریب پشتیبانی به شمار می‌رود و باید با افزایش تعداد بیمه‌شدگان جدید مسیر پایداری و ماندگاری بزرگترین سازمان بیمه‌ای کشور را فراهم کرد. در همین رابطه، غلامحسین عابدی‌روش، کارشناس بیمه‌های اجتماعی پیش از این در گفت‌وگو با آتیه آنلاین گفت که به واسطه نبود رشد اقتصادی و عدم شکل‌گیری ایجاد اشتغال در کشور، کاهش انتظارات در حوزه توسعه بیمه‌ای و نهایتاً برهم خوردن تعادل ورودی و خروجی سازمان تامین اجتماعی از نظر بیمه‌شدگان و همچنین کاهش ضریب یا نسبت پشتیبانی در این نهاد بیمه‌ای اتفاق افتاده است.

وی ادامه داد: به عبارتی یکی از دلایل اساسی کاهش نسبت پشتیبانی صندوق‌ها و سازمان‌های بیمه اجتماعی را می‌توان به مسئله رشد اقتصادی و برنامه‌های توسعه اشتغال نسبت داد. در واقع به هر میزان رشد اقتصادی و گسترش ایجاد فرصت‌های شغلی در کشور محقق شود، افزایش ورودی بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی نیز قابل تصور است.

۶۰ درصد بازنشستگان مشمول خدمات تأمین اجتماعی

با توجه به اینکه تأمین اجتماعی به عنوان بزرگترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی ۶۰ درصد بازنشستگان کل کشور، بیشترین تعداد افراد بازنشسته- حدود چهار میلیون و ۷۰۰ هزار نفر- را تحت پوشش خود دارد، به نسبت یازنشسته شدن افراد باید بیمه‌شده جدید جذب داشته باشد تا بتواند ضریب پشتیبانی را در سال‌های اخیر یا ثابت نگهدارد یا اینکه فرصت کاهشی شدن آن را بگیرد، اما به دلیل اینکه ۵۲ درصد بازنشستگان پیش از موعد و با مشاغل سخت و زیان‌آور بازنشسته می‌شوند، این فرصت از سازمان تأمین اجتماعی گرفته شده است.

رسیدن ضریب پشتیبانی تأمین اجتماعی به عدد ۳.۸

زمانی که بیش از ۵۲ درصد بازنشستگان در حوزه مشاغل سخت و زیان‌آور یا به نوعی بازنشستگی پیش از موعد مشمول خدمات از سازمان تأمین اجتماعی دریافت می‌کنند به همین واسطه ۱۰ سال زودتر بازنشسته می‌شوند و از طرفی دیگر افزایش تعهدات سازمان را به دنبال خواهد داشت، اما اگر به همان میزان که افراد بازنشسته می‌شوند چندین برابر آن بیمه‌شدگان جدید جذب سازمان شوند، می‌توان تا حدودی ضریب پشتیبانی را ترمیم کرد.

سازمان تأمین اجتماعی در حال حاضر ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار بیمه شده اصلی را در قالب فعالیت در یک میلیون و ۳۰۰ هزار کارگاه تحت پوشش دارد از طرفی به چهار میلیون و ۷۰۰ هزار بازنشسته و مستمری‌بگیر خدمات ارائه می‌دهد همین موضوع نسبت پشتیبانی تأمین اجتماعی را از تعادل خارج کرده است.

حسن صادقی، رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری ۲۸ آذرماه در نشست هم‌اندیشی با دبیران و اعضا خانه کارگر سراسر کشور گفته که با وجود همه کارهای بزرگ و خوبی که در سازمان تأمین اجتماعی انجام شده، کارهای برزمین مانده زیادی وجود دارد. در وهله اول کارگران باید بدانند که وضعیت سازمان تأمین اجتماعی تا وضعیت مطلوب فاصله دارد. معادله بین بیمه‌پردازان و مستمری‌بگیران در تأمین اجتماعی به هم خورده و ضریب پشتیبانی که زمانی ۱۲ به یک بود اکنون به ۳.۸ به یک رسیده است.

وی اضافه کرد: در کنار اینها، چالش‌هایی مانند تغییر هرم جمعیت، مشکلات اقتصادی، تورم دو رقمی و تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی نفس اقتصاد مولد که زیربنای ضریب پشتیبانی است را گرفته است. در این شرایط، اوضاع برای تأمین اجتماعی سخت شده است و دقیقاً در این جاست که شرکای اجتماعی، باید در کنار تأمین اجتماعی باشند و آن را بدون پشتوانه رها نکنند.

عابدی‌روش نیز در این باره گفت: نکته جالب توجه در ارتباط با نسبت پشتیبانی حال حاضر سازمان تأمین اجتماعی این است که بخشی از شاغلان بیمه‌پرداز برمبنای دستمزدهای واقعی، اقدام به پرداخت حق بیمه نمی‌کنند. همچنین در سال‌های متمادی، حق بیمه بخشی از بنگاه‌های کمک دولت تحت پوشش تأمین اجتماعی به طور مستمر به این سازمان پرداخت نمی‌شود و در واقع این حجم از سهم حق بیمه به تعهدات دولت در قبال تأمین اجتماعی اضافه می‌شود. به این واسطه شاید اگر مبنای دستمزد واقعی را در این بخش محاسبه کنیم، باز هم کاهش ضریب پشتیبانی اتفاق خواهد افتاد.

هفت میلیون بازنشسته تحت پوشش صندوق‌های بازنشستگی

آخرین داده‌های آماری نشان می‌دهد، حدود هفت میلیون نفر به عنوان بازنشسته از صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای خدمات دریافت می‌کنند، همه این گروه‌ها با اعضای خانواده آمار بالایی از جمعیت تحت پوشش ۱۸ صندوق بیمه‌گر کشور را شامل می‌شوند، به عنوان نمونه در سازمان تأمین اجتماعی همه افراد مستمری‌بگیر و بازنشسته با افراد تبعی و خانواده‌های آنان به رقم ۹ میلیون نفر می‌رسند.

سازمان تأمین اجتماعی ۴۱ میلیون نفر را در قالب خانواده بیمه‌شدگان و حدود ۹ میلیون نفر را در بخش مستمری‌بگیران و بازنشستگان با اعضای خانواده آنان تحت پوشش دارد اما اکنون به ازای ۳.۸ بیمه‌شده به یک نفر از خانواده مستمری‌بگیران خدمات ارائه می‌دهد این موضوع علاوه بر اینکه ورودی و خروجی سازمان را از تعادل خارج کرده است در بخش منابع و مصارف نیز ناترازی و عدم تعادل ایجاد کرده است.

زمانی که سالانه ۴۰۰ هزار بازنشسته به سازمان تأمین اجتماعی اضافه می‌شود و حدود ۵۰ درصد از آنان را نیز بازنشستگان پیش از موعد تشکیل می‌دهند، همین مسئله برای عدم تعادل در منابع و مصارف سازمان تأمین اجتماعی کافی است که از طرفی دیگر مصارف سازمان را افزایش دهد و با رشد مستمری‌بگیران کاهش ضریب پشتیبانی نیز رقم خورد.

همین موضوع باعث شده که تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت سازمان تأمین اجتماعی که در حال حاضر به ۹۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده بیشترین هزینه آن یعنی ۶۰ هزار میلیارد تومان در بخش تعهدات بلندمدت برای پرداخت مستمری به سه گروه بازنشستگان، ازکارافتادگان و بازماندگان تعلق گیرد. از این‌رو، با روند افزایشی بازنشستگان به نوعی کاهش نسبت پشتیبانی هم به قطعیت می‌رسد.

کاهش تعداد بیمه‌پردازان به دلیل نبود فرصت‌های شغلی

عابدی‌روش، کارشناس حوزه بیمه‌های اجتماعی درباره دلایل کاهش نسبت یا ضریب پشتیبانی صندوق‌های بیمه‌ای معتقد است، موضوع اشتغال در واقع به نوعی مسئله اساسی و در سطح ملی کشور محسوب می‌شود و به عبارتی این مهم از وظایف دولت‌ها به‌شمار می‌رود. در ارتباط با حوزه اشتغال، دولت، نهادها و سازمان‌های مکلف در این بخش باید راهبری بخش خصوصی را در دستور کار داشته باشند.

وی بیان کرد: باید بپذیریم که در سال‌های اخیر رشد اقتصادی مناسبی در کشور ثبت نشده است و به این دلیل، طبیعتاً سرمایه‌گذاری مناسبی در حوزه‌های مختلف صورت نگرفته و این روند، عدم ایجاد فرصت‌های شغلی لازم شده است. به طور طبیعی در زمان رشد و رونق اقتصادی، خلق گسترده فرصت‌های شغلی در حوزه‌های مختلف محقق خواهد شد و این زنجیره به افزایش تعداد بیمه‌شدگان یا ورودی سازمان‌هایی نظیر تأمین اجتماعی منجر می‌شود.

وی ادامه داد: از طرف دیگر موضوع بیمه شدن به عنوان هزینه به حساب می‌آید و نگاه سرمایه‌گذاری به مسئله پوشش بیمه‌ای به شکل فراگیر وجود ندارد. در وضعیتی که شرایط نامناسب اقتصادی بر بنگاه‌های تولیدی حاکم باشد و شاغلان امکان پرداخت حق بیمه را نداشته باشند، طبیعتاً این دو ضلع بازار کار به سمت فرار بیمه‌ای ترغیب می‌شوند. به این واسطه گریز بیمه‌ای و کاهش میزان بیمه‌پردازی به صندوق‌های بیمه‌گر نیز یکی دیگر از دلایل کاهش نسبت پشتیبانی سازمان‌های بیمه‌ای به‌شمار می‌رود.

دلایل کاهش نسبت پشتیبانی

عابدی‌روش اضافه کرد: همچنین مسأله اشتغال گسترده اتباع خارجی در حوزه‌های مختلف و عدم بیمه‌پردازی بخش قابل توجهی از آنان، کاهش ورودی بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی و تأثیرگذاری بر وضعیت ضریب پشتیبانی را موجب می‌شود. این در حالی است که به شرط جایگزینی اشتغال نیروی کار ایرانی به جای اتباع و فعالیت آنان در بازارهای کار رسمی، زمینه بیمه‌پردازی افراد شاغل و افزایش منابع تأمین اجتماعی از طریق پرداخت حق بیمه و طبیعتاً بهبود وضعیت نسبت پشتیبانی در این سازمان بیمه‌گر امکانپذیر می‌شود.

به گفته وی، همین طور حجم بالای بازنشستگی‌های پیش از موعد نظیر بازنشستگی سخت‌ و زیان‌آور نیز به واسطه کاهش تعداد بیمه‌پردازان در سال‌های متمادی و افزایش تعهدات زودهنگام تأمین اجتماعی نسبت به جامعه بازنشستگان، از دیگر دلایل موثر بر وضعیت امروز نسبت پشتیبانی این نهاد بیمه‌گر به‌شمار می‌رود.

این کارشناس بیمه‌های اجتماعی گفت: مجموعه موضوعات اشاره شده را می‌توان از عوامل موثر بر وضعیت کاهش بیمه‌پردازی و تأثیرگذار بر معادلات حوزه شاخص نسبت پشتیبانی تأمین اجتماعی به عنوان بزرگترین نهاد بیمه‌ای کشور محسوب کرد.

وی اظهار کرد: سال ۱۳۵۴ در زمان تصویب قانون تأمین اجتماعی، نسبت پشتیبانی یک به ۱۲ در این سازمان بیمه‌ای وجود داشت؛ به این معنی که به ازای ۱۲ نفر شاغل بیمه‌پرداز تأمین اجتماعی یک نفر از تعهدات بازنشستگی و مستمری این نهاد استفاده می‌کرد. طی دهه‌های اخیر این شاخص به حدود ۴.۵ تا ۴ هم رسید. در سال‌های گذشته به واسطه اجرایی شدن برنامه‌ سوم توسعه و تحقق رشد اقتصادی قابل توجه، با عملیاتی شدن رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش تعداد بیمه‌پردازان، در حوزه ضریب پشتیبانی تنفس ایجاد شد.

به گفته عابدی‌روش، پس از این روند البته در سال‌های اخیر نسبت پشتیبانی در سازمان تأمین اجتماعی به سمت کاهشی تمایل پیدا کرده و حتی در مواقعی به کمتر از چهار هم رسیده است.

حال که سازمان تأمین اجتماعی حدود ۵۰ میلیون نفر از جامعه را تحت پوشش دارد باید با انجام اصلاحات بیمه‌ای و برای ایجاد تعادل در منابع و مصارف و حتی میزان ورودی بیمه‌پردازان و خروجی مستمری‌بگیران برنامه‌ریزی درستی داشت تا ضریب پشتیبانی اصلاح شده و در سال‌های آینده بیشتر از رقم فعلی کاهشی نشود تا بزرگترین نهاد بیمه‌گر بتواند همه تعهدات خود را اجرایی کند.