بیماری لوپوس چیست؟

لوپوس یک بیماری خودایمنی است. خودایمن به این معنا که بدن علیه خود واکنش نشان می‌دهد. نقش سیستم ایمنی، دفاع و واکنش علیه عوامل میکروبی و خارجی است اما تحت شرایطی که ناشی از مجموعه‌ای از عوامل محیطی و ژنتیکی است سیستم ایمنی بدن علیه سلول‌های خودش هم واکنش نشان می‌دهد. مانند بیماری ام اس و تیرویید هاشیماتو که جزو بیماری‌های خودایمن است، منتها این بیماری‌های خودایمن علیه یک ارگان واکنش نشان می‌دهند؛ مثلاً بیماری ام اس در مغز و بیماری تیرویید در ناحیه تیرویید است اما متأسفانه بیماری لوپوس در تمام سلول‌های بدن واکنش نشان می‌دهد و تقریباً هیچ ارگانی نیست که درگیر نشود و زمانی که همه ارگان‌ها درگیر شوند بازهم طیف وسیعی دارد که از درگیری خفیف تا درگیری شدید است. گاه ممکن است بعضی از بیماران تنها پوست یا مفاصل‌‎شان درگیر شود، گاهی هم ارگان‌های مهم بدن مانند کلیه درگیر این بیماری می‌شود و یا سیستم خونی و گوارش را درگیر می‌کند. با این حال، این بیماری تمام ارگان‌ها را درگیر می‌کند. متأسفانه لوپوس بیماری هزارچهره است و می‌تواند خود را به هر چهره‌ای نشان دهد؛ حتی ممکن است به صورت اختلال روانی خود را نشان دهد. از این رو بیمار در ابتدا به همکاران پزشک زیادی مراجعه می‌کند تا بعد از یکسری بررسی‌ها پزشک تشخیص دهند که وی مبتلا به لوپوس شده است.

علت به وجود آمدن این بیماری چیست؟

کلا علت هیچکدام از بیماری‌های خودایمن مشخص نیست اما مجموعه‌ای از فاکتورها در به وجود آمدن این بیماری‌ها مؤثر است و تنها عامل ژنتیک دخیل نیست؛ چون در این صورت می‌بایست والدین بیمار هم مبتلا به این بیماری باشد. این یک بیماری تک ژنی نیست و چندین ژن در بروز آن دخالت دارند. از نظر عوامل محیطی هم بسیاری از عوامل در به وجود آمدن این بیماری دخیل هستند. مطالعات نشان می‌دهد نور خورشید، استرس‌های روحی و روانی و عفونت‌های ویروسی از عواملی است که باعث اوج این بیماری می‌شود.

این بیماری دارای چه علائمی است؟

این بیماری معمولاً در زنان به‌وجود می‌آید و ۹۰ درصد بیماران مبتلا به این بیماری را زنان در سن ۲۵ تا ۵۰ سال تشکیل می‌دهند و معمولاً این بیماری در سن باروری زنان را مبتلا می‌کند. البته بزرگسالان و کودکان هم به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیماری از هر ارگانی می‌تواند شروع شود اما آن چیزی که بیشتر دیده می‌شود بیماری است که با دردهای مفصلی و التهابی که معمولاً در صبح‌ها تشدید می‌شود و همراه با خستگی، ریزش و مو است همراه است. از علائم دیگر می‌توان به این مورد اشاره کرد که بیماران زمانی که زیر نور خورشید هستند صورتشان قرمز می‌شود و چند ساعتی این قرمزی باقی می‌ماند. این بیماری در سایر ارگان‌های بدن هم علائمی دارد؛ به طوری که در خون باعث کاهش گلبول و پلاکت‌ها می‌شود و در کلیه باعث دفع پروتیین و در نهایت باعث نارسایی کلیه. این بیماری از نظر مغزی هم می‌تواند به صورت تشنج و اختلال روانی و سایکوز خود را نشان دهد. به صورت اختلالات شناختی، حافظه و یادگیری نیز می‌تواند خود را نشان دهد. از نظر قلبی هم می‌تواند تمام رگ‌های قلب و بافت و دریچه‌‎های آن را گرفته و در گیر کند؛ حتی می‌تواند پرده اطراف ریه و بافت ریه و عروق ریه را نیز درگیر کند. همچنین می‌تواند باعث التهاب عضلات نیز شود و سیستم اعصاب محیطی را درگیر کند.

حدود یک درصد از بیمارانی که به نور خورشید حساس هستند ضایعی در پوست‌شان ایجاد می‌شود که به آن «راش پروانه‌ای» می‌‎گویند و معمولاً به شکل التهابی است که روی گونه و پل بینی ایجاد می‌‎شود و شکل پروانه دارد. پروانه سمبل بیماری لوپوس است. بیماران ممکن است زخم دهانی نیز داشته باشند. ضایعه دیسکوز هم دارند که معمولاً به صورت سکه‌ای پوست را از بین می‌برد و اگر در سرشان ایجاد شود موهای آن منطقه می‌ریزد و دیگر نمی‌روید. اگر در صورت باشد باعث بدشکلی می‌شود؛ به طوری که اگر علائم پایدار باشد می‌تواند از نظر روحی روی یک خانم جوان اثر منفی بگذارد.

آیا این بیماری درمان هم می‌شود؟

بله، اگر بیماری به موقع تشخیص داده شود و ارگان غیر مهمی مانند مفصل درگیر شود و زود تشخیص داده شود بیمار می‌تواند پیش‌درمان شود تا بیماری کلیه‌ها را درگیر نکند. این در حالی است که نیمی از بیماران لوپوس کلیه‌هایشان درگیرند، در صورتی که اگر درمان نشود می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود. داروها بر اساس شدت بیماری تجویز می‌شود؛ مانند داروهایی که سیستم ایمنی را کنترل می‌کند، داروهایی که در پیوند اعضا استفاده می‌شوند و گاه نیز از آمپول‌های شیمی درمانی با دوز کمتر تجویز می‌شود.

در مورد پیشگیری از این بیماری هم توضیح می‌دهید؟

این نوع بیماری خودایمنی نیست و چون چندعاملی و ژنتیک هم نیست بنابراین اپی ژنتیک است؛ یعنی یکسری از ژن‌هایی که نهفته هستند و نباید فعال شوند بر اثر عوامل محیطی بعضی از ژن‌ها را برمی‌دارند و فعال می‌شوند؛ بنابراین ما می‌توانیم در خانواده‌هایی که بیماری خودایمنی در آن‌ها وجود دارد برای بقیه اعضای آن خانواده پیشگیری به عمل آوریم تا زندگی سالمی داشته باشند. آنان نباید استرس داشته باشند و زیر نورمستقیم نور خورشید قرار گیرند. ابتلا به ویروس‌های مکرر نیز می‌تواند بیماری را مستعد کند. افراد خانواده بیمار باید از نظر روحی سالم باشند و از استرس دوری کنند؛ چون بیماری معمولاً این بیماری با استرس آغاز می‌شود. از این رو تا می‌توان استرس را کاست و از مواد غذایی سالم استفاده کرد. این افراد باید از غذاهای فست فود، کنسرو و سرخ کردنی پرهیز و بیشتر از ماهی و روغن ماهی استفاده کنند.