به گزارش «آتیه‌آنلاین»، به گفته کارشناسان امر، ایران تا سال ۱۴۲۰ به سن سالمندی و پیشی گرفتن سرعت رشد تعداد سالمندان از رشد کل جمعیت می‌رسد؛ دغدغه افزایش جمعیتی که سال هاست مطرح می‌شود و همچنان بی‌پاسخ مانده و می‌توان گفت تنها اقدام جدی مسوولان در این راستا تدوین طرح "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" بوده که آن هم مورد انتقادات جدی از سوی صاحب نظران است. بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ تعداد سالمندان کشورمان، ۷ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر است. این پنجره تا حدود حداکثر سه دهه دیگر شروع به بسته شدن می‌کند و در سال ۲۰۵۰ میلادی یعنی حدود ۳۳ سال دیگر نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت کشورمان را سالمندان تشکیل خواهند داد؛ بنابراین حدود ۱۵ سال آینده جمعیت سالمند کشورمان دوبرابر خواهد شد.
سیاستگذاری بر پایه رصد وضعیت جامعه سالمندان
سیده فاطمه محبی، کارشناس مطالعات اجتماعی شورایعالی انقلاب فرهنگی معتقد است که ایران تا سال ۱۴۲۰ به سن سالمندی می‌رسد و با پدیده انفجار عمودی سالخوردگان روبه‌رو خواهد شد.
وی به خبرنگار ما می‌گوید: «جمعیت کشور در دهه‌های آتی با سالخوردگی مواجه می‌شود و نسبت افراد مسن به افراد جوان افزایش خواهد داشت. همچنین برای جلوگیری از پیامدها و تبعات افزایش سالمندی در کشور باید دستگاه‌های سیاستگذار درصدد شناسایی و حل مشکلات و نیازهای سالمندان برآیند و وضعیت را رصد و پایش و برنامه ملی برای سالمندان در سال‌های آتی تدوین کنند.»
تبعات سالمندی و ضرورت فرزندآوری
ناهید دیناروند، کارشناس جمعیت روانشناس بالینی، مشاور خانواده و پژوهشگر مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها و الزامات الگوی شهرنشینی را از دلایل کاهش فرزندآوری در دهه‌های اخیر دانست و گفت: «با آموزش و حمایت از روستاییان می‌توان از مهاجرت روستاییان جلوگیری و از فشار مضاعف به شهرها پیشگیری کرد.»
دیناروند بر لزوم تدوین قوانین و سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری تأکید کرد و افزود: «افزایش مرخصی زایمان از شش ماه به ۹ ماه و مرخصی دو هفته به پدر فرزند از جمله تصمیماتی است که اگر تمام دستگاه‌ها ملزم به انجام آن باشند در تشویق به فرزندآوری بسیار نقش مؤثری خواهد داشت.» این کارشناس جمعیت و روانشناس بالینی تصریح کرد: «برای تغییر رفتار، باید استمرار و تکرار وجود داشته باشد. برای تغییر نگرش تک‌تک افراد جامعه و مسئولان، لازم است تا صدا و سیما و آموزش و پرورش پیامدها و تبعات سالخوردگی جامعه و لزوم بر فرزندآوری را مرتباً تکرار کنند تا تغییر نگرش و باور ایجاد شود.»
کشور آماده سونامی سالمندی نیست
صالح قاسمی، جمعیت‌پژوه معتقد است در زمان‌های گذشته تعداد اندکی از افراد به سنین کهولت و پیری می‌رسیدند، اما در جهان کنونی پیشرفت‌های فناوری و بهداشت باعث شده تا افراد سال‌های بیشتری عمر کنند و مرگ آن‌ها در سنین بالاتری اتفاق افتد، در نتیجه در حال حاضر افراد بیشتری می‌توانند سنین پیری را تجربه کنند، از طرف دیگر از آنجایی که تقریباً تمامی کشورهای دنیا دوره باروری بالا را پشت سر گذاشته و یا در حال گذار از آن هستند، طبیعتاً تعداد افراد زیادتری نسبت به گذشته به مرحله پیری می‌رسند.
وی به آتیه‌نو گفت: «با اعتقاد به اینکه تا چندین دهه آینده شاهد سونامی سالمندی در ایران خواهیم بود، هشدار می‌دهم که متأسفانه کشور آماده این شرایط بحرانی نیست و این مسأله به ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشور آسیب وارد کرده و ما را دچار مشکل‌های جدی خواهد کرد.»
وضعیت جمعیتی کشور نیازمند اقدام جدی و عملی است
محسن ابراهیم‌پور، جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه نیز تغییر نظام برنامه‌ریزی برای سالمندان را لازم دانسته و در گفت‌وگو با ما توضیح می‌دهد: «مسأله اصلی ما سالمندی نیست بلکه لزوم برنامه‌ریزی برای استفاده از این نیروی انسانی متخصص و دارای انگیزه است که توانایی آن را هم دارند. سالمندی یک بحث تخصصی جامعه‌شناسی است.» وی با تذکر این نکته که سالمندی به معنای ناتوانی نیست، افزود: «ما افرادی را سراغ داریم که ۹۰ ساله هستند و به عنوان استاد دانشگاه و پزشک فعالیت می‌کنند و از این جنبه هیچ مشکلی ندارند. وضعیت جمعیتی ایران اکنون به نقطه‌ای رسیده که دیگر اظهار نگرانی درباره آن کار به جایی نمی‌برد، بلکه نیازمند اقدامی جدی و عملی مبتنی بر تخصص و برنامه‌ریزی است؛ اقدام و برنامه‌ای که در تدوین آن از نظرات کارشناسی تمامی صاحبنظران ذی‌ربط استفاده شود تا ایرادات طرح‌های تدوین شده به حداقل ممکن برسد.»
پیامد «سالمندی» و راهکارهای مناسب
کشورهای با جمعیت‌های پیر و سالخورده غالباً در درازمدت با کاهش جمعیت در سن کار روبه‌رو می‌شوند؛ به گونه‌ای که از یک طرف دولت‌ها با کاهش رشد اقتصادی مواجه شده و از سوی دیگر ناچارند هزینه‌های گزاف و جدیدی برای بیمه‌ها، خدمات و مراقبت از سالخوردگان بپردازند. در این صورت موفقیت اقتصادی به اندازه و کیفیت نیروی کار بستگی دارد. به عبارت دیگر؛ با عبور افراد از دهه ۵۰ سالگی و بعد از آن، احتمال مشارکت در نیروی کار کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، سرمایه و دارایی‌ها نیز کاهش می‌یابند؛ زیرا سالمندان به طور فزاینده برای تأمین هزینه‌های زندگی خود به پس‌انداز متکی می‌شوند. دیدگاه خوشبینانه در این رابطه بر این باور است که سالمندی جمعیت فرصت‌های جدیدی را به ارمغان می‌آورد، زیرا افراد مسن امروزی زندگی سالم‌تری در مقایسه با گذشتگان خود دارند، در نتیجه توانایی بیشتری برای سال‌های طولانی‌تر کار و فعالیت داشته و با توجه به تجارب و مهارت‌های بیشتر ظرفیت‌ها و نیازهای مختلفی را برای جامعه مهیا می‌کنند. البته در این دیدگاه فراهم شدن سازگاری با شرایط جدید در همه سطوح شخصی، سازمانی و اجتماعی مورد تأکید است. امروزه با سریع‌ترین رشد جمعیت سالمندی در جهان، ویژگی سالمندان نیز در حال تغییر است؛ بنابراین با توجه به اینکه در حال حاضر تنها ۰.۲ درصد سالمندان در مراکز نگهداری زندگی می‌کنند، اما افزایش ده‌ها برابری تعداد سالمندان تنها و آسیب‌پذیر ما در ۲۰ سال آینده ضرورت افزایش ظرفیت مراکز نگهداری را دوچندان می‌کند. مواجهه منطقی با موج پرشتاب سالمندی نیازمند تأسیس سازمان ملی سالمندان است تا نقش هماهنگ‌کننده امور بین‌بخشی و اجرای امور فرابخشی حوزه سالمندی را انجام دهد. در حال حاضر کشور ما با برخی بحران‌های مهم مانند مسائل اقتصادی، تورم و اشتغال مواجه است. هرچند در حال حاضر هم موضوع سالمندی نیازمند توجه خاص است، اما با توجه به اینکه باید زیرساخت‌هایی آماده شود تا بتوانیم با شتاب رشد جمعیت سالمندی در سال‌های آتی مواجه شویم، نیازمندیم تا دولت آینده به صورت ویژه به زیرساخت‌ها و ملزومات مواجهه با بحران سالمندی در دو دهه آینده توجه کند. ضروری است که زیرساخت‌ها و آمادگی تدریجی کشور و بسترسازی مناسب اقتصادی، بیمه‌ای، حوزه سلامت و اجتماعی و حوزه ارتباطات برای مواجهه با سونامی سالمندی جمعیتی ایران در دستور عاجل دولتمردان قرار گیرد. برقراری بیمه مراقبت طولانی‌مدت از سالمندان است؛ یعنی هر فرد شاغلی، طی دوران اشتغال و کار که برای او بیمه رد می‌شود، از او بیمه مراقبت هم کم شود تا در دوران سالمندی شرکت‌های بیمه بتوانند به آن دسته از سالمندانی که به مراقبت احتیاج پیدا می‌کنند، سرویس‌های مراقبت ارائه دهند. مقایسه شاخص‌های سالخوردگی جمعیت ایران با جهان و برخی مناطق منتخب برای آگاهی از وضعیت ایران در سطح بین‌المللی مناسب بوده و برای برنامه‌ریزی در حوزه سالخوردگی جمعیت مفید و ضروری به نظر می‌رسد. با تصویب لایحه جامع حقوقی سالمندان نه‌تنها بستر حمایت حقوقی و قانونی از سالمندان هموار می‌شود بلکه در سایه آن، امکان تحقق پوشش بیمه‌ای طولانی‌مدت و همچنین بیمه خدمات درمانی و توانبخشی در منزل، متناسب‌سازی برنامه‌های صداوسیما برای سالمندان، ایجاد نرم‌افزارهای کاربردی دوستدار سالمند و... فراهم می‌شود.
گزارش از: مهین داوری. روزنامه‌نگار
نظر شما