طرح حمایت از مادران باردار و شیرده یا همان «یسنا» از 5 دی‌ماه سال 1402 آغاز ‌شد. به گفته معاون رفاه وزیر کار، میزان کالری مصرفی مردم از اواخر سال 1391 تا 1399 کاهش یافته بود، بنابراین برای جبران این امر در دولت سیزدهم، تدوین بسته کلان در حوزه امنیت غذایی مد نظر بود. در اولین گام، طرح کالابرگ الکترونیکی با پوشش دهک اول درآمدی آغاز شد، اما با تسری آن به دهک‌های بالاتر، جمعیت تحت‌پوشش این طرح از هشت ‌میلیون تا هشت‌ونیم میلیون جمعیت، به 61 میلیون نفر افزایش یافت.

بعد از تکمیل بستر دهک‌بندی اقشار جامعه در ماه‌های گذشته، سه طرح حمایتی در دستور کار دولت‌مردان قرار گرفته که شامل کالابرگ الکترونیک، طرح تغذیه کودکان دچار سوء‌تغذیه و طرح یسنا یا طرح حمایت از مادران شیرده است. طرح‌هایی که گروه‌های متفاوتی از جامعه را شامل می‌شود، هرچند ممکن است برخی خانوارها شامل هر سه طرح هم باشند و در نتیجه هر سه یارانه درنظر گرفته شده براساس این طرح‌ها به حساب سرپرست خانوار واریز شود.

استان‌های برگزیده در طرح یسنا در آغاز این طرح شامل هشت استان کهگیلویه و بویراحمد، خراسان‌جنوبی، ایلام، خراسان‌شمالی، گلستان، فارس، هرمزگان و لرستان بودند که سبد رایگان غذایی مشتمل بر اقلام معین و مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مبلغ ۴۰۰‌هزار تومان (شامل لبنیات، پروتئین، حبوبات و غلات) دریافت می‌کنند. به این صورت که مبلغ سبد به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود و آن‌ها می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های زیرمجموعه طرح کالابرگ، بدون پرداخت هزینه این سبد را دریافت کنند.

حمایت 27هزار مادر در راستای طرح یسنا

طرحی نوپا که حالا در سومین ماه اجرایی شدن قرار دارد. علیرضا عسگریان، معاون رفاه و امور اقتصادی وزیر کار در این خصوص گفت: «شارژ اول این طرح در پنجم دی‌ماه سال‌ جاری برای بالغ بر ۲۲‌هزار مادر دارای فرزند زیر دو سال در هشت استان کم‌برخوردار انجام شده است. شارژ مراحل دوم و سوم این طرح نیز برای حدود ۲۳‌هزار مادر مشمول به ترتیب در روزهای پنجم بهمن‌ماه و پنجم اسفندماه صورت پذیرفت.»

اعتبار کل طرح حدود ۱۱۰میلیارد تومان بوده که به‌طور ماهانه و به مدت شش‌ماه در بستر کالابرگ الکترونیکی به ۲۷‌هزار مادر مشمول (۲۲‌هزار مادر شیرده) اختصاص خواهد یافت. مبلغ یارانه مادران ۴۰۰‌هزارتومان بود که ۵ دی‌ماه به حساب آن‌ها واریز شد. در این میان مادران نیازمند به کالری از سوی وزارت بهداشت شناسایی شدند. جمعیت مادران (باردار و شیرده) در ۸ استان ۲۷‌هزار نفر بوده که ۲۲‌هزار نفر آن‌ها مشمول طرح دریافت یارانه برای مصرف کالری مورد نیاز شده‌اند.

زمان واریز یارانه مادران شیرده

عسگریان گفت: «فاز نخست این طرح شش‌ماهه است و در مراحل بعدی امید داریم که بتوانیم با تأمین منابع بیشتر آن را گسترش دهیم. البته طرح‌های دیگری در راستای جوانی جمعیت در دست اقدام است که درخصوص آن‌ها نیز اطلاع‌رسانی خواهد شد. طرح یسنا مادران باردار و شیرده دهک اول تا سوم را دربر می‌گیرد.»

اما نحوه دریافت این بسته حمایتی به چه صورت است؟ در صورتی که مادران شیرده به دستگاه خودپرداز مراجعه کنند، می‌توانند با وارد کردن شماره حساب و کد ملی خود، یارانه خود را دریافت کنند. همچنین می‌توانند با مراجعه به سایت یا اپلیکیشن سازمان بهزیستی، یارانه‌شان قابل برداشت است. در نهایت، مادران شیرده می‌توانند با تماس با شماره تلفن ۱۲۳، از یارانه خود بهره‌مند شوند.

شناسایی این دسته از مادران بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که براساس ساختار شبکه‌های بهداشت صورت می‌گیرد. به این‌شکل که مادران دارای کودک زیر دو سال در هشت استان یاد شده شناسایی و اعلام می‌شوند. آن دسته از ایشان که در دهک یک درآمدی قرار دارند، مشمول طرح هستند و یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود.

سازوکاری در بعد تعریف سبد غذایی این طرح در نظر گرفته شده؛ به این ترتیب که نظر به نیازهای بیشتر مادران شیرده، اقلام سبد بیشتر از سبد کالابرگ (که ۱۱ قلم است) در نظر گرفته شده و افزون بر آن اقلام، سبزیجات و میوه و همچنین دانه‌های روغنی را هم شامل می‌شود تا ویتامین و پروتئین در سبد ارائه شده افزایش یابد. سبد اهدایی در یسنا شامل ۱۶ قلم کالاست. برای ثبت‌نام در طرح یسنا، مادران شیرده می‌توانند به یکی از مراکز دفاتر بهزیستی، خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های بهداشتی مراجعه کنند. یکی از ابهامات در این طرح این است که نظارت بر این طرح چگونه است. عسگریان در این‌باره توضیح داد: «یارانه تخصیصی در این طرح صرفاً امکان استفاده در همین طرح را دارد به این صورت که تنها می‌توانند اقلام تعیین شده در سبد را با آن خریداری کنند و قابل استفاده در خرید اقلام دیگر نیست. افزون بر این، از آنجا که جامعه هدف در زیرمجموعه وزارت بهداشت و تحت نظارت شبکه بهداشتی قرار دارند، مدام پایش می‌شوند و در صورت عدم ایجاد تغییر، مراحلی مانند مذاکره در دستور کار قرار می‌گیرد و در نهایت در شرایط عدم تغییر، یارانه آن خانوار قطع می‌شود.»

نکته قابل توجه دیگر در این طرح، امکان ذخیره یارانه تخصیصی در طرح یسنا در صورت استفاده نکردن از آن به مدت دو ماه است. طوری که اگر خانواری از این یارانه استفاده نکنند، مبلغ آن به ماه بعد منتقل می‌شود و می‌تواند طی مدت دو ماه از زمان شارژ آن را مورد مصرف قرار دهند.

امکانی که در طرح کالابرگ الکترونیک وجود ندارد و در صورت عدم استفاده، در انتهای ماه صفر می‌شود، اما در یسنا این‌گونه نیست. از این رو امید می‌رود که نتایج مثبت قابل‌توجهی به دنبال داشته باشد و توسعه آن در دستور کار قرار گیرد.

زهرا قیومی، مدیرکل دفتر امور حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این زمینه، با بیان اینکه طرح یسنا برای حمایت از مادران دارای فرزند زیر دو سال که برای پوشش بخشی از جمعیت هدف در ماده (۲۴) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است، در حال اجراست، گفت: «براساس این قانون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف به ارائه بسته غذایی، بهداشتی و حمایت از مادران باردار و شیرخوار و کودکان زیر پنج سال است.»

او افزود: «مطابق این قانون، وزارت رفاه با همکاری وزارت بهداشت که وظیفه شناسایی این مادران را دارد، با کمک نهادهای حمایتی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام و کمیته امداد از آن‌ها حمایت می‌کند و بسته غذایی و بهداشتی رایگان ارائه می‌دهد. یکی از دلایلی که این طرح توسط نهادهای حمایتی مختلف پیش می‌رود نیز به استناد همین قانون است.»