به گزارش خبرنگار آتیه‌آنلاین، بهرام صلواتی، رئیس رصدخانه مهاجرت ایران در مراسم رونمایی از سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱، عدم ایجاد زیرساخت برای تولید، انتشار و تحلیل داده‌ها در کشور را از مهم‌ترین چالش‌های حوزه مهاجرت اعلام کرد.
بنابه‌گفته وی در گفت‌وگو با روزنامه آرمان‌ملی اگرچه نرخ مهاجرت هنوز به بحرانی‌ترین شرایط خود نرسیده است، اما آمار ۶۵ هزار مهاجرت در سال، رکورد تازه‌ای برای ایران ثبت کرده است.
به اعتقاد کارشناسان، باتوجه به تاثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر پدیده مهاجرت، احتمالا ظرف سال‌های آینده نه تنها در بخش متخصص، بلکه در زمینه نیروی کار انسانی با چالش جدی مواجه خواهیم بود.
مهاجرت، مساله دیرینه و رو به افزایش
حمید حاج اسماعیلی، کارشناس روابط بازار کار با ابراز نگرانی از مهاجرت بی‌رویه و رو به افزایش نخبگان و متخصصان کشور گفت: مهاجرت به عنوان یکی از دغدغه‌های دیرینه، زمینه‌ساز بروز مشکلات در ابعاد وسیع در کشور شده است. در سال‌های اخیر نیز متاسفانه مهاجرت نخبگان و نیروهای انسانی دل نگرانی‌هایی جدی ایجاد کرده است.
حاج اسماعیلی پیشتر در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین اظهار کرد: تبعات مهاجرت نخبگان و متخصصان بسیار گسترده و زیان بارتر از مهاجرت دیگر افراد است. خروج نیروی متخصصی که کشور برای تربیت و آموزش آنها هزینه‌های بسیاری پرداخته است نه تنها کشور از دانش او محروم می‌شود بلکه در نقطه مقابل، بعضا افرادی از سرناچاری و به دنبال لقمه‌ای نان از کشورهای همسایه به کشور ما وارد کشور می‌شوند.
این کارشناس بازار کار خاطرنشان کرد: افراد مهاجر به کشور ما اغلب از تخصص، دانش و کارآمدی خاصی برخوردار نیستند و بعضا مشکلات متعددی در حوزه‌های فرهنگی، ارزشی، بهداشتی و امنیتی برای کشور ایجاد می‌کنند.
ضرورت آسیب‌شناسی
حاج اسماعیلی ادامه داد: دلایل و عوامل بسیاری در افزایش میزان آمار مهاجرت نخبگان دخیل هستند و مسئولان امر باید با شناسایی و تمرکز بر عوامل موثر در این زمینه نسبت به رفع مشکلات در این حوزه اقدام عاجلی داشته‌باشند.
وی «نبود امید به آینده کشور» را یکی از دلایل اصلی مهاجرت خواند و افزود: ناامیدی و یاس در بین نخبگان و نیروهای متخصص کشور نسبت به آینده موج می‌زند. نیروی جوان کشورمان که سال‌های زیادی از عمر خود را با انگیزه بالا صرف تحصیل و کسب دانش کرده، جو و شرایط کشور را با امید و چشم اندازی روشن می‌خواهد.
این کارشناس بازار کار با تاکید بر اینکه «باید امید در تمام عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نمود داشته‌باشد»، اضافه کرد: چشم‌انداز روشن در کشور، انگیزه جوان متخصص را برای سرمایه‌گذاری و فعالیت توسعه بخش دوچندان می کند.
حاج اسماعیلی ادامه داد: محدودیت ظرفیت اشتغال و توسعه بازار کار نیز در بروز مهاجرت‌های بی‌رویه موثر است. متاسفانه باوجود صرف هزینه‌های آموزشی بسیار در جهت تربیت نیروی انسانی و ایجاد مراکز دانشگاهی فراوان نتوانسته‌ایم متناسب با نیروی انبوه فارغ التحصیل در بازار کار ظرفیت‌سازی لازم ایجاد کنیم.
وی تصریح کرد: ما به نیروی انسانی جوان کشور باور نداریم و به عنوان سرمایه به آنها نگاه نکرده‌ایم و مورد اعتناء و توجه جدی قرار نداده‌ایم و این مساله جدی فرهنگی باید مرتفع شود.
حاج اسماعیلی لازمه توسعه کشور را نیروهای مادی و انسانی دانست و گفت: کشور ثروتمند اما محروم از نیروی متخصص از پیشرفت و توسعه بازمی‌ماند. اگر جایگاه جوانان متخصص در برنامه‌ها و سیاست‌های کشور برجسته شود می توان به کاهش موج مهاجرت بی‌رویه نقش امیدوار شد.
انحصار مشاغل در دسته گروهی خاص
این کارشناس روابط کار انحصار مشاغل در دست گروهی از افراد را در تشدید میزان آمار مهاجران موثر دانست و افزود: نباید مشاغل، مدیریت‌های کلان و میانی در انحصار افراد خاصی باشد، باید راه و مسیر چرخش نخبگان و نیروهای انسانی متخصص باز شود.
حاج اسماعیلی بیان‌کرد: حاکمیت فرایند بروکراسی اداری پیچیده همراه با نگاه ایدئولوژیک در جذب نیروی‌کار و نخبگان در کشور بسیار مخرب است. این مساله باعث دلزدگی بیشتر نخبگان و میل افزون‌تر آنها به جلای وطن می‌شود. حذف کاغذبازی‌فرسایشی و افزایش سعه صدر در شناسایی و جذب نیروی جوان متخصص باید جایگزین فرایندهای جاری شود.
وی گفت: نگاه امنیتی به نخبگان باید برچیده شود. تلقی اینکه آنها صرفا فنی فکر می‌کنندو دلبستگی ملی و تعلقات مذهبی و ارزشی ندارند، اشتباه است.
حذف نگاه امنیتی به نخبگان
حاج اسماعیلی تصریح کرد: در سایه نگاه امنیتی امکان شناسایی و جذب افراد دشوار و گاه ناممکن است و در نهایت این مساله به ایجاد فاصله و افزایش اختلال در روابط بین نخبگان و مسوولان دامن می‌زند و آنها در چنین شرایطی به مهاجرت تشویق می‌شوند.
این کارشناس روابط بازار کار تصریح کرد: باید فعالیت‌های کشور نظامند شوند. بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی از عمده دلایل مهاجرت نخبگان به شمار می‌آید. اینکه تمام مردم را سیاسی کنیم که در کوچه و خیابان حرف سیاسی بزنند ناشی از خلاء وجود احزاب و نهادهای سیاسی در کشور است.
حاج اسماعیلی بر تشکیل و فعالیت احزاب در کشور تاکید کرد و گفت: اگر چنین امکانی فراهم شود افراد علاقه‌مند به فعالیت سیاسی، بسیار نظامند به فعالیت خود مشغول می‌شوند مردم نیز با اعتماد به مطالبه‌گری احزاب، می دانند که از چه طریق و با چه نوع گفتمانی با مسئولان وارد گفت وگو شوند.
نقش ثبات اقتصادی
این کارشناس بازارکار با تاکید بر نقش تثبیت وضعیت اقتصادی در کاهش آمار مهاجرت نخبگان به دیگر کشورها گفت: مردم و نخبگان علاقه‌مند نیستند در فضای متلاطم ارزی و تورم افسارگسیخته وارد سرمایه‌گذاری اقتصادی و فعالیت اجتماعی شوند، بنابراین بخش اقتصادی کشور باید به ثبات برسد.
حاج اسماعیلی گفت: مسئولان باید شرایط خوبی که برخی از کشورها به لحاظ شغلی و رفاهی برای متخصصان ما در نظر می‌گیرند در داخل کشور فراهم کنند تا سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مردم و نخبگان با امنیت‌خاطر بیشتر و امید روزافزون از سرگرفته‌شود.
وی تصریح کرد: اگر ثبات اقتصادی و اجتماعی نباشد افراد تبعات ناشی از مهاجربودن در دیگرکشورها را به جان می‌خرند که فقط رفته‌باشندو از سرخوردگی، ناامیدی و یاس حاکم بر کشور ویران‌تر نشوند.
مروری بر آمارهای مهاجرت
براساس گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، «طبق سرشماری سال ۲۰۱۸ آمریکا، ۲۹هزار نفر ایرانی در کل بخش بهداشت و درمان آمریکا فعال بوده‌اند که ۲۴ هزار نفر آنها در مشاغل تخصصی و ۵ هزار نفر آنها در مشاغل مراقبتی مشغول به فعالیت بوده‌اند. در میان آنها هشت هزار نفر پزشک و جراح بوده‌اند که ۲۶ درصد فعالان ایرانی در بخش سلامت آمریکا را تشکیل می‌دهند.»
این رصدخانه در عین حال گزارش کرده که در سال ۲۰۲۲ میلادی، در مجموع ۱۴۲ هزار و ۹۸۹ ایرانی در کشورهای مختلف در وضعیت پناهندگی قرار داشته‌اند. آلمان همواره یکی از مقاصد اصلی پناهندگان ایرانی در سال‌های اخیر بوده و در سال ۲۰۲۱ میلادی، حدود یک‌سوم اتباع ایرانی پناهنده در جهان در آلمان زندگی می‌کرده‌اند. همچنین در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در مجموع ۱۶۶۱ شرکت با مشارکت اتباع ایرانی در ترکیه تاسیس و در کل ۲۲میلیون و ۱۹۰ هزار و ۶۳ دلار برای ثبت این شرکت‌ها هزینه شده است. طبق تحلیل یافته‌های سال ۲۰۱۸ گالوپ، میل به بازگشت در میان مهاجران ایرانی یک درصد است که در مقایسه با میانگین جهانی هفت درصد، فاصله قابل توجهی دارد.
نظر شما