با افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان ایرانی در مورد سلامتی و کیفیت محصولات، بازار محصولات ارگانیک در حال گسترش است. کشاورزان می‌توانند با تولید محصولات ارگانیک و بدون سموم، به بازار جدید و پرسودی وارد شوند. ایران یکی از کشورهای پیشرو در تولید گیاهان دارویی شناخته می‌شود. توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی می‌تواند فرصتی مناسب برای کشاورزان باشد تا در بازارهای داخلی و خارجی به سود بالایی دست یابند. توسعه کشاورزی از طریق روش‌های کشت بدون خاک با استفاده از محلول‌های مغذی یا آب می‌تواند به تولید محصولات باکیفیت و با بازدهی بالا کمک کند؛ به‌خصوص در مناطقی که شرایط خاکی و آبی نامناسبی دارند. این‌ها همگی ظرفیت‌های در اختیار صنعت کشاورزی ایران است که می‌توان با استفاده از آن‌ها، در جهت بهبود وضعیت و رشد کشاورزی در ایران گام برداشت.
براساس آماری که سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) منتشر کرده، ایران امروز نوزدهمین کشور از نظر سطح زیرکشت در دنیاست، اما متأسفانه جزء 20 کشور صادرکننده محصولات کشاورزی نیست. این درحالی است که مالزی در جایگاه سی‌وپنجمین کشور از نظر سطح زیرکشت، توانسته با برنامه‌ریزی صحیح در کشاورزی و سرمایه‌گذاری رتبه 17در صادرات را به دست آورد. درحالیکه پتانسیل‌های کشاورزی ایران با توجه به وسعت و موقعیت مکانی و همچنین داشتن محصولات تقریباً انحصاری نظیر زعفران و پسته بسیار بالاتر از مالزی است. علت اصلی این اتفاق را می‌توان در نبود رویکرد صنعتی به مقوله فوق در کشور ما و عدم توجه کافی مدیران و برنامه‌ریزان به چشم یک صنعت پایدار و استراتژیک به کشاورزی جست‌وجو کرد.
عدم توسعه متوازن
مرتضی افقه، عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه چمران اهواز » با اشاره به اینکه یک دیدگاه غلط در مورد وضعیت کشاورزی در ایران وجود دارد، گفت: «این نقطه‌نظر باعث شده که وضعیت این صنعت امروز خوب نباشد. اینکه مدام گفته می‌شود ایران با بحران آب و خشکسالی روبه‌رو است و نباید بسیاری از محصولات کشاورزی در آن کشت شود، به اعتقاد من صحبت غلطی است. نتیجه چنین حرفی این شده که امروز ما مجبوریم برای تأمین نیازهای غذایی خود واردات انجام دهیم.»
او افزود: «شاهد بیت این دیدگاه نیز مرتبط با کشت هندوانه است. این‌گونه استدلال می‌شود که چون کشت هندوانه آب‌بری زیادی دارد، نباید در ایران کاشته شود. بحثی که به اسم صادرات مجازی آب در رسانه‌ها به آن زیاد پرداخته می‌شود. ما اصولاً در کشوری زندگی می‌کنیم که در تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی در قسمت نیمه گرم و خشک زمین قرار داریم. بنابراین به جای اینکه صورت مسئله را به کل پاک کنیم، باید به فکر روش‌هایی باشیم که بتوان کشاورزی را به شیوه نوین ادامه داد.»
افقه توضیح داد: «بله ما امروز در ایران با مشکل کم‌آبی و تنش در این حوزه مواجه هستیم. اما آیا تاکنون در زمیه اصلاح سیستم آبیاری کشاورزی در ایران فکر جدی شده است؟ در همین مورد هندوانه می‌توان با آبیاری‌های قطره‌ای و روش‌های نوین دیگری که در دنیا استفاده می‌شود، با کمترین آب ممکن محصول را عمل آورد. اصولاً در مناطق دیگر دنیا، در سرزمین‌های گرم هندوانه کشت می‌شود، اما به روش صنعتی و نوین، نه سنتی. پس اگر ما در این زمینه متحول شویم، قدر مسلم وضعیت کشاورزی کشورمان زیرورو می‌شود.»
تقویت کشاورزی صنعتی
این استاد دانشگاه ادامه داد: «اصلاح خاک، روش کشت آبیاری، بذر، خاک، افزایش بهره‌وری در روش‌های تولید و ده‌ها مسئله دیگر در کشاورزی اگر به شیوه صحیح دنبال شود، اولاً ما می‌توانیم در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در داخل که تقاضای زیادی برای آن وجود دارد خودکفا شویم. دوماً در محصولاتی که در تولید آن‌ها مزیت نسبی داریم ازجمله پسته، زعفران، خرما و...، امکان این را داریم که میزان صادرات و ارزآوری را چندین برابر کرده و رتبه نخست در صادرات این محصولات را در دنیا کسب کنیم.»
افقه با تأکید بر اینکه کشاورزی سنتی در ایران باید صنعتی شود، گفت: «در این روش میزان آب برای کشت محصولات بسیار کم و این با توجه به کم‌آبی در ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است. ما در کشور نمونه کشاورزی صنعتی را در تولید نیشکر و پنبه در خوزستان شاهد هستیم که بسیار موفق بوده و علاوه بر اینکه نیاز کشور در این حوزه تأمین شده، اشتغالزایی مناسبی نیز ایجاد شده است. بنابراین ما در حوزه کشاورزی نیاز به تغییر سیاست‌گذاری‌های کلان داریم، تا از این طریق یک تغییر ریل حادث شود. همچنین مدیریت صحیح در مورد اراضی زیرکشت و استفاده از منابع آبی در دسترس نیز باید مورد توجه قرار گیرد.»
برندسازی برای محصولات کشاورزی
ایجاد تعاونی‌هایی جهت جمع‌آوری، بسته‌بندی، برندسازی و ایجاد شبکه صادرات پیوسته از موارد مهمی است که امروزه باید در صادرات هر محصول کشاورزی توسط صادرکننده رعایت شود. این موضوع باعث حفظ پیوستگی صادرات محصول می‌شود. به‌صورتی که واردکننده و مصرف‌کننده محصول در خارج از مرزها، به خرید از محصول ایرانی عادت خواهد کرد. همچنین اختصاص یارانه و اعطای تسهیلات جهت راه‌اندازی صنایع تبدیلی برای بالابردن ارزش‌افزوده، اهمیت زیادی دارد. امروزه صادرات محصول به‌صورت خام سود چندانی حاصل نمی‌کند و عایدی چندانی برای کشور ندارد. تزریق محصول به شبکه صنایع تبدیلی و صادرات محصولات ثانویه، هم باعث اشتغال بیشتر می‌شود و هم درآمد بیشتری برای کشور به‌دنبال خواهد داشت. به همین منظور باید با درنظر گرفتن شرایط مالیاتی خاص و دادن یارانه‌های دولتی از ایجاد چنین صنایعی حمایت کرد.
نظر شما