مسکن یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه کارگری کشور است. مطابق برآوردهای صورت گرفته نزدیک به نیمی از کارگران در کشور مستأجر هستند و در شرایطی که حقوق آن‌ها کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد، مجبورند با شغل دوم و سوم هزینه اجاره‌بها را پرداخت کنند. به گفته نمایندگان کارگران اجاره‌بها تقریباً ۷۰درصد حقوق این قشر است.
اکبر شوکت، رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی در این خصوص گفت: «در استان قم یک بررسی آماری انجام دادیم؛ از بین ۲۵هزار نفر کارگر ساختمانی عضو انجمن، حدود ۸۵درصد در ضعیف‌ترین نقاط شهری زندگی می‌کنند و نزدیک به ۴۰درصد کل اعضا مستأجر هستند. یعنی حتی توان ساختن یک خانه برای خود در ضعیف‌ترین نقاط شهر را ندارند.»
از سوی دیگر داشتن مسکن یکی از اصلی‌ترین و اولی‌ترین نیازهای هر ایرانی است. اصل (۳۱) قانون اساسی به همه مردم این حق را می‌دهد و بیان می‌کند که «دولت» موظف است تا با رعایت اولویت برای آن‌ها که نیازمندترند زمینه اجرای این اصل را فراهم کند. کارگران یکی از گروه‌هایی هستند که به‌صراحت در این قانون از آن‌ها نام برده شده و کمک به ایجاد مسکن کارگری یکی از وظایف اصلی دولت‌هاست.
علاوه بر این، ماده (۱۴۹) قانون کار بر نقش توأمان دولت و کارفرمایان برای رساندن کارگران به این حق اساسی تأکید می‌کند. در این ماده آمده: «کارفرمایان مکلف‌اند با تعاونی‌های مسکن و در صورت عدم وجود این تعاونی‌ها مستقیماً با کارگران فاقد مسکن جهت تأمین خانه‌های شخصی مناسب همکاری کنند. همچنین کارفرمایان کارگاه‌های بزرگ مکلف به احداث خانه‌های سازمانی در جوار کارگاه و یا محل مناسب دیگر هستند.» در تبصره «یک» این ماده نیز بر نقش دولت تأکید شده است: «دولت موظف است با استفاده از تسهیلات بانکی و امکانات وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط همکاری لازم را بنماید.» با وجود اینکه دو ماده قانونی به صراحت به این مسئله تأکید کرده است مشاهده می‌کنیم که دولت‌ها طی سال‌های اخیر اقدامی عملی برای مسکن کارگران نداشته‌اند و این امر بیشتر در حد طرح و وعده باقی مانده است. طرح‌هایی هم که همواره در قالب مسکن کارگران بوده تاکنون به نتیجه نرسیده است. چندین تفاهمنامه برای مسکن کارگران با نهادهای مختلف منعقد شد که هیچ‌وقت هیچ جزئیاتی از آن ارائه نشد.
یکی از برنامه‌های وزارت کار ساخت ۱۳۰۰ واحد مسکونی برای کارگران بود که مهدی مسکنی، معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مردادماه سال جاری از بهره‌برداری۱۳۰۰ واحد مسکونی در قالب نهضت ملی مسکن خبر داد و گفت: «بر اساس تفاهمنامه‌ای که مهرماه سال ۱۴۰۰ امضا شده، سهم بخش تعاون ۴۰۰هزار واحد مسکونی بوده که احداث ۶۲هزار واحد آن آغاز شده و نخستین واحدهای مسکونی در قالب تعاونی‌های نهضت ملی مسکن به تعداد ۱۳۰۰ واحد آماده افتتاح و بهره‌برداری است.» معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزود: «در حال حاضر ساخت بیش از ۲۵هزار واحد مسکونی در کل کشور آغاز شده و پروژه‌های‌شان در چهارچوب حوزه تعاونی در حال پیشرفت است.»
سید صولت مرتضوی، وزیر تعاون نیز بارها به مسئولیت وزارت تعاون در ساخت مسکن برای کارگران اشاره کرده است.
این مقام مسئول تأکید کرد که دولت سیزدهم به دنبال استفاده از پتانسیل‌هایی است که در سال‌های گذشته، مغفول مانده بودند و باید در جهت ساخت مسکن استفاده می‌شدند.
به گفته او وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بخشی از وظیفه مسکن‌سازی را به عهده دارد. به همین دلیل تفاهمنامه‌ای مبنی بر ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکونی در طی چهار سال با وزارت راه و شهرسازی، امضا کرده است.
مرتضوی اعلام کرد که بخشی از این واحدها در دست اجرا هستند. یک برش ۲۰۰هزار واحد مسکونی برای استان‌ها در قالب نهضت ملی مسکن تعریف شده که ۱۳۰۰ واحد آن آماده بهره‌برداری است. وزارت نیرو باید انشعابات آب و برق را در اختیار این واحدها قرار دهد تا در اولین فرصت به بهره‌برداری برسد.
مطابق آمارها ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکونی آغاز اما هنوز تکمیل نشده است؛ چراکه این تفاهمنامه در بازه زمانی چهارساله باید به اتمام برسد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در آذرماه سال جاری از تشکیل ۲۹۳ تعاونی مسکن جهش کارگری در ۲۵ استان کشور با ظرفیت احداث بیش از ۷۵هزار واحد مسکونی خبر داد و گفت: «قرارگاه ویژه مسکن کارگران با هدف تأمین زمین و کاهش هزینه‌های تمام‌شده ذیل شورای سیاست‌گذاری مسکن وزارت تعاون راه‌اندازی و تشکیل می‌شود.»
در فرایند استفاده کارگران از طرح نهضت ملی مسکن و تسهیلات مسکن، عدم توانایی پرداخت اقساط مسکن بود. هادی عباسی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی گفت: «میزان اقساط تسهیلات نهضت ملی مسکن باید متناسب با حقوق کارگران باشد تا فشاری بر این بخش وارد نشود.»
شیوه مشارکت تعاونی‌ها در طرح نهضت ملی مسکن
موسی نجفی، مدیرکل نظارت و ارزیابی بخش تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره ساخت ۴۰۰هزار خانه با مشارکت تعاونی‌ها گفت: «تعاونی‌ها در قالب مشارکت با وزارت تعاون برای کارگران در قالب طرح جهش مسکن، ۴۰۰هزار واحد مسکونی ارزان‌قیمت در طی چهار سال خواهند ساخت.»
او با اشاره به جزئیات مشارکت تعاونی‌ها در طرح نهضت ملی مسکن افزود: «تعاونی‌ها قرار است از دو طریق در طرح نهضت ملی مسکن مشارکت داشته باشند و برای ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکونی نیز از طریق این دو شیوه اقدام می‌شود؛ نخست اینکه تعاونی‌ها با هلدینگ‌هایی در حوزه ساخت‌وساز تفاهمنامه امضا کرده و متعهد می‌شوند همه مصالح و تأسیسات ساخت‌وساز را با قیمت بسیار پایین تهیه کرده و واحدهای مسکونی را بسازند.»
نجفی درباره نحوه تأمین مصالح ساختمانی با قیمت تمام‌شده ارزان برای ساخت‌وساز در قالب طرح نهضت ملی مسکن توضیح داد: «در این زمینه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بحث تأسیسات و مصالح به تعاونی‌ها کمک می‌کند و با هلدینگ‌های مربوطه تفاهمنامه همکاری امضا کرده است.»
او ادامه داد: «در این طرح از توان تعاونی‌های مسکن و عمرانی به‌عنوان سازنده استفاده می‌شود و برای این موضوع به ادارات کار در استان‌ها نامه زده شده تا تعاونی‌هایی که آماده هستند، اعلام همکاری کنند.» بنا به گفته نجفی، واحدهایی که توسط تعاونی‌ها ساخته می‌شود براساس صورت‌های مالی تعاونی است و سودی از خریداران نمی‌گیرند. از این‌رو مسکنی ارزان‌قیمت و باکیفیت در اختیار جامعه هدف قرار می‌گیرد.
مدیرکل نظارت و ارزیابی بخش تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره شیوه دوم مشارکت تعاونی‌ها در طرح نهضت ملی مسکن این‌گونه گفت: «بعضی دیگر از تعاونی‌ها نیز زمین برای اختصاص به نهضت ملی مسکن دارند. بر این اساس با توجه به سیاست‌های دولت و قانون جهش مسکن با سازمان ملی زمین و مسکن یک تفاهمنامه همکاری امضا شده تا از این راه ساخت‌وساز در طرح نهضت ملی مسکن تسهیل شود. موضوعی که هست، اینکه جانمایی زمین‌های واحدهای مسکونی تعاونی‌ها مطلوب بوده و نیازی به زیرساخت‌های جدید از قبیل آبرسانی، برق یا مسائل دیگر ندارند.»
او اضافه کرد: «برخی از تعاونی‌ها زمین دارند که می‌توانند این زمین‌ها را برای ساخت مسکن در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند و به این ترتیب در ساخت مسکن سهیم شوند. اکنون به تعاونی‌ها اعلام کرده‌ایم و در حال شناسایی زمین هستیم تا میزان زمین و محدوده آن را مورد بررسی قرار دهیم.»
براین اساس، بنا به گفته نجفی وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و راه و شهرسازی با هم تفاهم کرده‌اند که تعاونی‌ها به این دو شیوه برای آغاز به کار ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکونی برای کارگران در قالب طرح جهش نهضت ملی مسکن اقدام کنند. لیست تعاونی‌هایی که آمادگی مشارکت در ساخت نهضت ملی مسکن را دارند به وزارت راه و شهرسازی اعلام می‌شود.
مدیرکل نظارت و ارزیابی بخش تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از ساخت بیش از ۳۰هزار واحد با فعالیت ۱۷۲تعاونی خبر داد و گفت: «در حال حاضر برای بیش از۲۵هزار نفر این تعداد واحد ساخته می‌شود که پیشرفت فیزیکی بین ۱۰تا ۹۰درصد دارد. تا پایان سال در سیستان و بلوچستان، ۱۳۰۰واحد آماده شده و به مرحله بهره‌برداری می‌رسد. تعدادی مسکن نیز در استان‌های کرمان و خراسان‌جنوبی با درصد پیشرفت فیزیکی بالا به بهره‌برداری خواهد رسید.»
در کنار ساخت ۱۳۰۰مسکن برای کارگران، تشکیل قرارگاه مسکن گامی دیگر برای مسکن کارگران بود. محمدرضا تاجیک، عضو کارگری شورای‌عالی کار با بیان اینکه تاکنون هیچ اقدامی برای کارگران در راستای قرارگاه مسکن نشده است، گفت: «با دستمزدهای فعلی، کارگران توان پرداخت اجاره‌خانه ندارند چه برسد به خرید خانه.»
علی‌اصغر آهنی‌ها، نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار نیز بیان کرده است: «قرارگاه مسکن کارگری در استان‌ها با مشارکت نمایندگان کارگران، کارفرمایان و دستگاه‌های ذی‌ربط تشکیل خواهد شد تا بسترهای لازم را برای تأمین مسکن کارگران فراهم کند. خوشبختانه استان قزوین ظرفیت خوبی در بخش صنایع دارد و کارفرمایان می‌توانند در این حوزه یاریگر باشند. ما در رابطه با این مسئله با نمایندگان کارگران صحبت‌های خوبی داشتیم و نظر وزیر کار این بود که موضوع سریعاً قابلیت اجرایی بگیرد، به هرحال ما نیز بی‌صبرانه در انتظار اجرای این قرارگاه هستیم و برای تحقق آن نیازمند یک کار انقلابی و جهادی خواهیم بود تا در زمان کوتاه محقق شود.»
به گفته آیت اسدی، عضو شورای‌عالی کار در راستای قرارگاه مسکن در چند جلسه قبل شورای‌عالی کار موافقت شد که ستادی در وزارت کار ظرف یک هفته تشکیل شود که در آن نمایندگانی از وزارت راه و شهرسازی، وزارت تعاون، سازمان تأمین‌اجتماعی، نماینده کارگران و نماینده کارفرمایان حضور داشته باشند. همچنین طرح ساخت مسکن کارگری به‌صورت آزمایشی در یکی دو استان شروع شود و قبل از پایان سال حداقل ۵۰هزار واحد مسکن کارگری ساخته شود.
نظر شما