بررسی اوضاع بازار کار در جهان نشان می‌دهد که نوع اشتغال و الزامات تولید در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات شده و تدوین سیاست‌های اشتغال و تولید باید بر مبنای شغل‌های جدید انجام شود.

تحولات حوزه اشتغال و بازار کار و شکل‌گیری و توسعه شغل‌های جدید، بخش‌هایی از اقتصاد و تولید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این تحولات شامل تربیت نیروی کار با مهارت‌های تازه و به‌روز است که مبتنی بر شغل‌ها، سیاست‌گذاری جدید و منطبق بر الزامات چهارچوب تازه بازار کار و اشتغال، درک تفاوت‌های تولید و اشتغال نسبت به شغل‌های گذشته و آینده و بسیاری دیگر از مناسبات مرتبط با حوزه بازار کار است.

نکته مهم این است که کارشناسان حوزه کار و اقتصاد که تغییرات جهانی اشتغال و تولید را بررسی می‌کنند به لزوم ارتباط چندگانه سیاست‌های اشتغال، رونق تولید و برنامه‌ریزی کلان اقتصادی و نهادهای ارائه‌دهنده آموزش مهارتی در راستای نهادینه‌سازی شغل‌های آینده و حضور آن‌ها در بازار کار تأکید دارند. تمام این موارد وظایف دولت‌ها را در بسترسازی برای ایجاد شغل بیشتر کرده است.

مهرداد عظیمی، رئیس سازمان فنی وحرفه‌ای با اشاره به اینکه مهارت‌آموزی ابزاری برای پیشرفت کشور است گفت: «ارتقای آموزش فنی و حرفه‌ای راهی برای ایجاد سرمایه انسانی و تقویت رشد اقتصادی است.»

او دلیل بیکاری را عدم وجود مهارت‌هایی که هر کشور به آن نیاز دارد برشمرد و گفت: «سرمایه‌گذاری در توسعه مهارت‌های یک ملت از طریق آموزش حرفه‌ای، یکی از مؤلفه‌های مهم توسعه سرمایه انسانی است. برخی از جوامع آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را بی‌اهمیت نشان می‌دهند و این امر باعث شده افراد بیشتر به سمت دانشگاه‌ها گرایش یابند. امری که در نهایت منجر به بیکاری نیروی کار یک کشور می‌شود. توسعه سرمایه انسانی با بنیادی کردن آموزش‌های مهارتی امکان‌پذیر است.»

یکی از مواردی که ضرورت امر مهارت‌آموزی را نشان می‌دهد گرایش جوانان به دریافت مدرک است. متأسفانه این روزها در کشور جای خالی کارگر ماهر احساس می‌شود. مطابق آمارها بسیاری از واحدهای تولیدی برای کارگر ماهر دچار کمبود نیرو هستند. نبود مهارت در کنار دستمزد پایین باعث شده که بخش تولید با تمام ظرفیت خود فعالیت نکند. در حال حاضر اغلب جوانان به دنبال مدرک هستند و حاضرند چهار سال پشت صندلی‌های دانشگاه بنشینند تا بتوانند فقط آن مدرک را کسب کنند. انگیزه و اشتیاق جوانان برای ورود به دانشگاه و دریافت مدرک افزایش یافته و نهادها و ارگان‌های دولتی و خصوصی برای جذب نیرو «مدرک» را در اولویت استخدام خود قرار داده‌اند.

مدرک محوری در مقابل مهارت‌محوری قرار دارد که یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر افزایش بیکاری است. بنابراین عبور از این معضل نیازمند فرهنگ‌سازی مناسب در بستر اجتماع و براساس قوانین و مقررات است.

ارتباط جدی مهارت‌آموزی با اشتغال و اقتصاد

عدم مهارت کافی مورد نیاز مشاغل موجود در بازار کار سبب شده که بخش زیادی از جوانان به جمع بیکاران افزوده شوند. در واقع همین بی‌مهارتی مانع جذب افراد به بازار کار است. سالانه حدود یک میلیون فارغ‌التحصیل به‌عنوان متقاضی کار وارد چرخه بازار کار می‌شوند. یک علت مهم این موضوع فرهنگ نادرست مدرک‌گرایی مطرح در بین جوانان است. البته شرایط ورود بسیار آسان به دانشگاه‌ها و توسعه نظام آموزش عالی نیز به گسترش این طرز تفکر دامن زده است.

متأسفانه در اکثر خانواده‌ها شرایط به‌گونه‌ای رقم می‌خورد که صرفاً ورود به دانشگاه بر کسب مهارت ارجحیت دارد، حتی اگر این ترجیح باعث شود که افراد بیکار بمانند. فرهنگ تحصیلات دانشگاهی فارغ از استعدادهای هر فرد در خانواده‌ به مرور باعث فراموش کردن اهمیت کسب مهارت می‌شود و همین موضوع جوانان را برای ورود به بازار کار دچار ضعف می‌کند.

رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای با تأکید بر ارتباط جدی مهارت‌آموزی با اشتغال و اقتصاد گفت: «در کشور ما به دلیل ادای احترامی که به فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها می‌شود، یک نوع بدبینی به آموزش مهارتی ایجاد شده، لکن فراگیری آموزش‌های مهارتی توسط جوانان یک ضرورت و زمینه‌ساز موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی و رفع مشکل بیکاری است. تا زمانی که به ارتباط جدی مهارت‌آموزی با اقتصاد و اشتغال دقت نشود اقتصاد ناپایدار و انبوه بیکاران را شاهد خواهیم بود.»

مطابق آمار ارائه شده از سوی رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای حدود ۵۵درصد مهارت‌دیدگان جذب بازار کار می‌شوند.

عظیمی با بیان اینکه هم‌اینک نگاه مدرک‌گرایی در جامعه و تعدد دانشگاه‌ها، افزایش فارغ‌التحصیلان بدون مهارت در کشور را شاهد هستیم بیان کرد: «برخی از فارغ‌التحصیلان با مدارج بالا، برای کسب مهارت به مراکز فنی و حرفه‌ای مراجعه می‌کنند، در حالی که سرفصل‌های این مهارت‌ها برای افراد با تحصیلات پایین‌تر طراحی شده است. در نهضت ملی مهارت‌آموزی در گام دوم انقلاب سعی شده جوانان را با ترویج فرهنگ کار و ارائه الگوهای برتر مهارتِ آموخته به سوی مشاغل مهارتی هدایت کرد.»

او با اشاره به عقد تفاهمنامه با حوزه معاونت توسعه اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ایجاد 50هزار شغل در پنج‌ماهه منتهی به پایان امسال در کشور خبرداد و گفت: «ما در بازه زمانی کمتر از سه ماه 67هزار شغل ایجاد کردیم که 17هزار نفر بیشتر از تعهد سازمان فنی وحرفه‌ای بوده است.»

این مقام مسئول با تأکید بر اینکه آموزش مهارت و سنجش صلاحیت، دو مأموریت اصلی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای است، افزود: «از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون، آمار ثبت شده آموزش مهارت در کشور 4 میلیون و 600 نفردوره است.»

بنابر گزارش رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای، مهارت‌آموزی حلقه گمشده اشتغال‌زایی است؛ چراکه این روزها مهم‌ترین مشکل بیکاران در جامعه نداشتن مهارت لازم متناسب با نیازهای بازار است. نیازهای بازار کار امروز با مدارک دانشگاهی اکثر دانشجویان فرق دارد. همین مسئله باعث سردرگمی جوانان در بازار کار و جست‌وجوی شغل میان طرح‌های اشتغالی دولت شده است. در صورتی که اگر مهارت‌آموزی محور کار جویندگان کار باشد، جست‌وجوی شغل برای آن‌ها راحت‌تر خواهد شد.