به گزارش آتیه آنلاین، نرخ مشارکت اقتصادی به عنوان یکی از شاخص‌های عمده بازار کار نشان از میزان فعالیت و اشتغال جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر جامعه و مشارکت آنها در امور تولید، خدمات و در مجموع فعالیت‌های اقتصادی است و به طور معمول دولت‌ها از این نرخ موجود در بازار کار در راستای سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی حوزه بازار کار و اشتغال استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت)، عبارت است از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت در سن کار، این نرخ به متغیرهایی مانند جمعیت فعال و جمعیت در سن کار که در درون خود، جمعیت غیرفعال را نهفته دارد، وابسته است.

در این گزارش، تازه‌ترین داده‌های آماری حوزه مشارکت اقتصادی و همچنین سهم اشتغال را در بخش‌های سه‌گانه صنعت، کشاورزی و خدمات در کشور مطرح کرده و میزان سهم‌پذیری هرکدام از این فعالیت‌های اقتصادی در کشور طی سال گذشته را بررسی می‌کنیم.

ظرفیت، توانمندی و بسترسازی در زمینه فعالیت‌های بخش اقتصادی مانند تولید، اشتغال در بخش کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط با این حوزه و همچنین فعالیت در شغل‌های مرتبط با ارائه خدمات به نوعی در راستای خروجی آماری سهم اشتغال هرکدام از این حوزه‌ها و اثرگذاری اقتصادی در مسیر توسعه نقش مستقیمی دارد.

به هر میزان که بستر ایجاد شده در راستای اشتغال و نیز استعدادهای ذاتی و طبیعی در خصوص فعالیت‌های اقتصادی در مناطق مختلف مهیا شود و برای توسعه در آن بخش جاذبه ایجاد کند، به همان نسبت ما نیز شاهد افزایش و یا برخلاف آن، شاهد کاهش سهم اشتغال در بخش مربوطه خواهیم بود. این موضوع امری عادی است که مناطقی با توانایی‌های انسانی و داشته‌های طبیعی خاص در حوزه‌های متفاوت، استعداد و توانمندی رشد در همان بخش را داشته باشند.

این میزان آماده بودن بسترهای فعالیت بر مبنای استعدادهای طبیعی و نیروی انسانی است که بر اساس منطق سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی باید مورد توجه دولت‌ها و کارفرینان قرار گرفته و با توجه به این شاخص‌های مهم، تلاش در شکوفایی قابلیت‌ها صورت گیرد.

نرخ مشارکت اقتصادی در کشور

میانگین نرخ مشارکت اقتصادی در کشور در سال ۱۳۹۹ برابر با ۴۱.۳ درصد بوده و به همین نسبت، در فصل بهار ۴۱ درصد، تابستان ۴۱.۸ درصد، پاییز ۴۱.۴ درصد و در زمستان این نرخ در عدد ۴۰.۹ به ثبت رسیده است که نشان از فعالیت بیشتر مردم در تابستان و مشارکت اقتصادی کمتر در زمستان دارد.

نتایج یک گزارش در حوزه سهم مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری نشان می‌دهد استان خراسان شمالی با ۴۶.۲ درصد بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با ۳۳.۸ درصد، کمترین نرخ مشارکت اقتصادی را در کشور دارا هستند.

بر اساس جدیدترین آمار اعلامی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در خصوص نرخ مشارکت اقتصادی در سطح کشور، استان‌های خراسان شمالی، اردبیل و زنجان بیشترین و استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و مرکزی کمترین سطح مشارکت اقتصادی را در سال گذشته به ثبت رسانده‌اند.

گفتنی است بالاترین و پایین‌ترین نرخ مشارکت اقتصادی ثبت شده در طول یک سال گذشته در استان خراسان شمالی به ترتیب ۴۷.۹ و ۴۴.۳ درصد و در استان سیستان و بلوچستان نیز این نرخ به ترتیب ۱۳.۲ و ۸.۹ درصد عنوان شده است.

سهم پایین زنان در مشارکت اقتصادی

تازه‌ترین آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی میانگین نرخ مشارکت اقتصادی را برای مردان در سال قبل ۶۸.۷ درصد و برای زنان ۱۳.۹ درصد عنوان کرده که نشان از فعالیت و اشتغال بسیار پایین زنان در بخش‌های اقتصادی و تولیدی دارد.

البته در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ نرخ مشارکت زنان از ۱۲.۴ درصد به ۱۵.۵ درصد افزایش یافته که حاکی از مشارکت بیشتر زنان در بازار کار است، اما این آمار همچنان پایین‌تر از متوسط جهانی برآورد شده است.

همچنین بر اساس این گزارش، نرخ مشارکت اقتصادی روستاییان از شهرنشینان بیشتر است، به گونه‌ای که سهم افراد شهری از این شاخص ۴۰.۴ درصد و سهم روستاییان ۴۴.۲ درصد عنوان شده که یکی از دلایل سهم بالای مشارکت روستاییان در فعالیت‌های اقتصادی، روش زندگی در روستا و سهم همه افراد خانوار در تقسیم‌بندی‌ انجام امورات جاری است که سن کار را کاهش و مشارکت در فعالیت‌ها را افزایش داده است.

از جمله تحلیل‌های مهم برای کار در ایران، تغییر و تحولات منطقه‌ای بازار کار در زمینه مشارکت نیروی کار در مناطق شهری و روستایی است که تفاوت در ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در این مناطق باعث شده تا بازار کار آنها نیز تحت تأثیر قرار گیرد که این موضوع می‌تواند در سیاستگذاری‌های بازار کار نقش مؤثر داشته باشد.

گفتنی است در زمینه فعالیت‌ها و اشتغال کشاورزی روستاییان در بازه سنی بیش از ۱۵ سال در سال گذشته، سهم اشتغال این بخش به صورت میانگین ۱۷.۴ درصد عنوان شده که بالاترین میزان مشارکت در این حوزه در فصل بهار با ۱۸.۶ درصد و پایین میزان آن در فصل زمستان با ۱۵.۸ درصد به ثبت رسیده است.

بر اساس داده‌های حوزه بازار کار، در سال ۱۳۹۹ نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر ۴۱.۳  درصد عنوان شده که این شاخص در بین مردان و زنان به ترتیب ۶۸.۷ درصد و ۱۳.۹ درصد است. همچنین نرخ بیکاری در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر ۹.۶ درصد برآورد شده که این شاخص در بین مردان و زنان به ترتیب ۸.۴ درصد و ۱۵.۶ درصد است.

خروجی آماری حوزه اشتغال در کشور نشان می‌دهد فعالیت و اشتغال در کشور به ترتیب در بخش‌های خدمات با ۴۹.۳ درصد، صنعت با ۳۳.۳ درصد و کشاورزی با ۱۷.۴ درصد، مجموع فعالیت‌های اقتصادی و اشتغال را شامل شده است.

گفتنی است سهم اشتغال به عنوان یکی از شاخص‌های عمده فعالیت‌های اشتغال در قالب نیروی کار در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر محاسبه می‌شود و با توجه به قابلیت‌های مختلف مناطق، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.

سهم اشتغال در بخش کشاورزی

بر اساس آمار رسمی حوزه اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، میانگین اشتغال جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در بخش کشاورزی در سال گذشته ۱۷.۴ درصد عنوان شده که این سهم در فصل بهار ۱۸.۶، تابستان ۱۸.۵، پاییز ۱۶.۷ درصد و در زمستان به ۱۵.۸ درصد رسیده است. به عبارتی، بیشترین و کمترین میزان سهم اشتغال کشور به ترتیب در فصل‌های بهار و زمستان به ثبت رسیده است.

گفتنی است بالاترین سهم اشتغال بخش کشاورزی در کشور در سال ۱۳۹۹ مربوط به استان‌های کرمان با ۳۸.۷ درصد، خراسان شمالی با ۳۳.۹ درصد، اردبیل و آذربایجان غربی هرکدام با ۳۳.۱ درصد است و کمترین میزان این سهم مربوط به استان‌های تهران با ۱.۵ درصد، البرز با ۳.۶ درصد و قم با ۴.۷ درصد برآورد شده است.

البته استان‌هایی با سطح بالای تمرکز و ظرفیت در زمینه‌های صنعت و خدمات، حجم پایین زمین‌های زراعی و همچنین نبود بستر طبیعی کشاورزی - مانند تهران، البرز و قم- در خصوص سهم اشتغال بخش کشاورزی درصد قابل توجهی را به خود اختصاص نداده‌اند و در نقطه مقابل این شرایط، برخی استان‌ها به دلیل مهیا بودن شرایط کلی فعالیت در بخش کشاورزی از جمله زمین‌های وسیع با ظرفیت بالای کشت، سوابق درخشان در حوزه کشاورزی و توانمندی و تجربه این جوامع در بخش‌های مرتبط با کشاورزی، دارای بخش قابل توجهی از میزان اشتغال در کشاورزی باشند.

فعالیت شاغلان در بخش صنعت

گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد سهم اشتغال بخش صنعت در سال گذشته به صورت میانگین، ۳۳.۳ درصد بوده که این سهم در فصل تابستان با ۳۴.۴ درصد بیشترین و در بهار با ۳۱.۸ درصد پایین‌ترین میزان را به ثبت رسانده است که البته سهم مذکور در فصل‌های پاییز و زمستان نیز به ترتیب با ۳۴.۳ درصد و ۳۳.۸ درصد، تفاوت معناداری با دیگر فصل‌ها نداشته است. به عبارت دیگر، فعالیت و اشتغال در کارهای مرتبط با صنعت در طول فصول مختلف با میانگین فعالیت در این بخش، فاصله چندانی ندارد.

بر مبنای آمار و داده‌های حوزه اشتغال بخش صنعت، استان‌های چهارمحال و بختیاری ۴۵.۸ درصد، یزد ۴۳.۷ درصد و مرکزی ۴۳.۶ درصد از سهم اشتغال کلی خود را به فعالیت در حوزه‌های مرتبط با صنعت اختصاص داده‌اند و استان‌های آذربایجان غربی با ۲۵.۴ درصد، گیلان و کردستان هرکدام با ۲۶.۳ درصد دارای کمترین سطح اشتغال صنعتی کشور در سال گذشته بوده‌اند.

به طور طبیعی مناطقی از کشور که به دلایل مختلف در حوزه فعالیت‌های صنعتی رشد کمتری داشته و توسعه صنعتی در آن استان‌ها نسبت به دیگر مناطق، سرعت کمتری داشته است، باید سهم پایین‌تری از سهم اشتغال بخش صنعت را نسبت به دیگر حوزه‌های فعالیت مانند کشاورزی و خدمات داشته باشند، اما آمار و داده‌های موجود در برخی از استان‌ها مانند چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان خلاف این نکته را ثابت می‌کند.  

نیمی از جمعیت فعال در بخش خدمات

بر اساس نظرات کارشناسان بازار کار، سهم اشتغال بخش خدمات ارتباط مستقیمی با میزان توسعه‌یافتگی صنعتی در مناطق دارد. به این معنا که هر اندازه توسعه‌یافتگی در بخش صنعت در مناطق مختلف کشور اتفاق افتاده و به این واسطه سهم بالایی از اشتغال در بخش صنعت مشغول به کار باشند، به همان اندازه نیز سهم فعالان و اشتغال در بخش خدمات کاهش می‌یابد. تازه‌ترین داده‌های اشتغال بخش خدمات کشور نشان می‌دهد میانگین سهم اشغال بخش خدمات کشور در سال گذشته ۴۹.۳ درصد بوده است. این به معنای اشتغال نیمی از فعالان کشور در بخش خدمات است که بر اساس شرایط موجود در حوزه صنعت است که این حجم بالای اشتغال در خدمات را در کشور شاهد هستیم. گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد بالاترین میزان اشتغال در بخش خدمات در زمستان با ۵۰.۴ درصد و کمترین در تابستان با ۴۸.۱ درصد بوده و میزان اشتغال در فصل‌های بهار و پاییز به ترتیب ۴۹.۷ و ۴۹ درصد به ثبت رسیده است. به این معنا که اشتغال در حوزه ارائه خدمات در فصول ابتدا و انتهای سال افزایش و در فصل‌های میانی سال کاهش پیدا می‌یابد. همچنین بیشترین سهم اشتغال بخش خدمات در سال گذشته در استان‌های تهران با ۶۳.۳ درصد، بوشهر ۵۸.۹ درصد و البرز با ۵۴ درصد و کمترین میزان اشتغال مرتبط با ارائه خدمات نیز در استان‌های زنجان با ۳۴.۱ درصد، کرمان ۳۷.۴ درصد و خراسان شمالی ۳۷.۹ درصد عنوان شده است. گفتنی است میزان اشتغال بخش خدمات در استان تهران نسبت به فعالیت در دیگر حوزه‌های شغلی، درصد بالایی است و بر اساس آمار موجود، بیشترین سهم اشتغال خدمات در تهران در فصل بهار با ۶۵.۷ درصد و کمترین در تابستان با ۶۲ درصد بوده که اختلاف معنادار نزدیک به شش درصدی در طول یک فصل نیازمند بررسی است.