نقش هیأت رسیدگی در سازمان تأمین‌اجتماعی چیست و فرایند کاری و سازوکار آن چگونه است؟
هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری بر اساس قانون و مصوبه مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۷/۹/۱۳۷۲ تشکیل و ساختار قانونی آن به تمام دستگاه‌ها از جمله سازمان تأمین‌اجتماعی ابلاغ شد. به ‌منظور رسیدگی به تخلفات اداری در هر یک از دستگاه‌های مشمول قانون، هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان تشکیل می‌شود که وظیفه اصلی ‌آن، رسیدگی به تخلفات کارکنان آن سازمان است. در این خصوص سازمان تأمین‌اجتماعی دارای شش هیأت رسیدگی‌کننده است که چهار هیأت بدوی وظیفه رسیدگی‌ به تخلفات اداری کارکنان را برعهده دارند و دو هیأت در مرحله تجدیدنظر به آرای قابل‌پژوهش صادره در هیأت بدوی رسیدگی می‌کنند.

تخلفاتی گزارش شده از چه طریقی احصا می‌شود؟
بر اساس قانون، ماده (۱۵) آیین‌نامه اجرایی رسیدگی به تخلفات اداری و ماده (۱۸) به دستورالعمل رسیدگی به تخلفات اداری هیأت‌ها، اشاره می‌کند. ما از سه طریق می‌توانیم گزارش‌ها را دریافت کنیم؛ اول از طریق ارباب‌رجوع، یعنی افرادی که ولی‌نعمتان ما هستند و ما به آن‌ها ارائه خدمت می‌کنیم. اگر مراجعان تخلفی ببینند و مستند و مستدل باشد، با احراز هویت فردی (فرد گزارش‌کننده)، در هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری قابل ‌طرح است. دوم؛ از طریق همکاران سازمانی؛ به این معنا که چنانچه گزارشی در اختیار ما قرار ‌گیرد؛ چه مدیر مجموعه یا کارمند سازمان باشد، اگر تخلفی از همکاری ببیند، می‌تواند با ارسال اسناد مستدل و احراز هویت شخص گزارش‌کننده تخلف موردنظر را در مسیر بررسی قرار دهد. سومین روش از کانال مدیران است. مدیران می‌توانند بر اساس قانون، مکاتباتی با ما داشته باشند و فرد متخلف را به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری معرفی کنند. آخرین مسیر برای آگاهی از تخلفات اداری کارکنان، معرفی از سوی سازمان بازرسی کل کشور است.

فرایند رسیدگی به تخلفات گزارش شده در هیأت‌های رسیدگی به تخلفات به چه صورت است و چه مراحلی را طی می‌کند؟
هیأت‌ رسیدگی به تخلفات اداری، پنج عضو دارد؛ سه عضو اصلی و دو عضو علی‌البدل که هیأت با حضور سه عضو رسمیت می‌یابد. معمولاً چینش هیأت به‌ گونه‌ای است که در هر حوزه‌ای صاحب‌نظران و افراد خبره‌ای از آن حوزه دخیل باشند. در بعضی هیأت‌ها، افرادی که در آن حضور دارند، در حوزه اداری و مالی متبحرند و متناسب با همان موضوع، پرونده به هیأت‌ مربوطه ارجاع داده می‌شود. بعضی افراد نیز در حوزه درمان تبحر دارند؛ پزشک و یا کار طبابت کرده و یا پیراپزشک هستند. این افراد تخلفات فردی که گزارش تخلف او ارسال شده را رسیدگی می‌کنند که به طور حتم متناسب با رشته کاری فردی که به تخلفات معرفی شده به هیأتی ارجاع داده می‌شود تا در زمان رسیدگی اگر اصطلاحات تخصصی خود را به کار برد و فضای تخصصی خودش را بیان ‌کرد، در هیأت فردی باشد که این مباحث را درک کند. از طرفی ما یک ظرفیت کارشناسی نیز داریم. وقتی پرونده‌ای به هیأتی ارجاع داده می‌شود، اعضای هیأت، تخلف مطرح شده را با مصادیقی که قانون مشخص کرده، تطبیق می‌دهند. با بندهایی که در قانون و ماده (۸) مشخص شده، به فرد ابلاغ اتهام می‌کنند و یک مدت ۱۰ روزه را برای اینکه او، دفاعیه خود را ارسال کند نیز در نظر می‌گیرند.
بعد از اینکه فرد دفاعیه‌اش را ارسال کرد، اعضای گروه، پرونده را به گروه کارشناسی یا گروه تحقیق بر اساس موضوع پرونده ارجاع می‌دهند. گروه کارشناسی نیز افراد خبره آن حوزه هستند. آن‌ها گزارش تخلف و دفاعیه فرد را تطبیق می‌دهند که با توجه به جمیع جهات، آیا تخلفی صورت گرفته یا خیر؟ سپس نظر کارشناسی خود را اعلام می‌کنند. اگر نیاز به بررسی میدانی باشد از گروه تحقیق استفاده می‌شود. تفاوتی که در حوزه رسیدگی به تخلفات داریم، این است که کار یک شخص نیست و به صورت جمعی باید نظر بدهند؛ اعضایی که شامل سه نفر عضو هیأت هستند و تشکیل جلسات با حضور سه عضو رسمیت می‌یابد و هر سه نفر باید در رسیدگی دخیل باشند. در گروه نیز باید سه نفر عضو حضور داشته باشند؛ به خاطر اینکه نسبت به رأی صادره تمام حقوق متهم رعایت شود و حقی از او ضایع نشود.

سازمان تأمین‌اجتماعی برای تسهیل ارائه خدمت‌رسانی به ذی‌نفعان، هوشمندسازی خدمات را در دستور کار قرار داده است. مثلاً اپلیکیشن «تأمین من» و سایت (tamin.ir) را گسترش دادند و در سال ۱۴۰۲ از سامانه ثبت و پیگیری تخلفات اداری رونمایی شد که با مدیریت شما این امر اتفاق افتاد. از معرفی سامانه و امکانات آن بگویید و اینکه چطور به این نتیجه رسیدید که به فضای آنلاین بیاید؟
زمانی که دکتر موسوی با من صحبت کردند، تأکیدشان این بود که از ظرفیت مردمی‌سازی دولت برای ارائه خدمت و یا بحث نظارتی استفاده کنیم. ایشان از من می‌خواستند فرایندی ایجاد کنم تا چتر نظارتی ‌ما عمیق‌تر و امکان رصد بیشتری داشته باشد. مستحضرید که من ۹ ماه است که در مجموعه تخلفات، خدمت دوستان هستم. در این مدت با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری و توصیه معظم‌له، استفاده از ظرفیت مردم و تأکید رئیس‌جمهوری مبلنی بر مردمی‌سازی دولت و استفاده از این ظرفیت، ما در بحث نظارت، راه‌های مختلفی را بررسی کردیم تا بتوانیم از این فضا استفاده و مردم را در امر نظارت دخیل کنیم.
در این باره ما قوانین و مقررات متعددی را بررسی کردیم تا ببینیم چه ظرفیت‌های قانونی در اختیار داریم؟ به ماده (۴۹) که رسیدیم متوجه شدیم که این ماده ارائه این موضوع را برای ما مشخص کرده که «هر یک از دستگاه‌های مشمول قانون مکلفند در کلیه ساختمان‌های موجود خود که محل مراجعه مردم و ارباب‌رجوع است صندوق خاص جهت اعلام تخلف آن‌ها نصب کنند و اطلاعیه‌های لازم را در این خصوص در محل مراجعه داشته باشند.» این صندوق صرفاً باید توسط هیأت‌های رسیدگی بازگشایی شود و هیچ شخصی اجازه بازبینی آن را ندارد. بر اساس ماده (۱۵) آیین‌نامه اجرایی مردم اعم از ارباب‌رجوع‌، کارکنان و مدیران می‌توانند گزارش‌های تخلف را به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات ارسال کنند. ما همه این مباحث را جمع‌آوری کردیم و از افرادی که صاحب تجربه بودند، نظرخواهی کردیم و تقریباً شش‌ ماه روی این طرح کار شد که ما به چه صورت می‌توانیم از ظرفیت نظارت مردمی بهره‌مند شویم؟ قرار شد با طراحی، یک پوستر زیرساختی تهیه کنیم که به مردم و کارکنان‌مان جهت ارائه گزارش تخلفات کارکنان آموزش دهیم. امروز امکان این نیست که در هر شعبه و هر درمانگاهی در سراسر کشور، صندوقی ایجاد کنیم و کلیدش هم دست خود ما باشد و بخواهیم هر هفته آن را بررسی کنیم. این امر با این تعداد پرسنل قابل‌اجرا نیست. بر این اساس تصمیم گرفتیم از راه‌ها و امکانات روز و جدید استفاده کنیم.
بنابراین محل‌هایی که مردم با ما در ارتباط هستند را بررسی کردیم. همه بیمه‌شدگان، کارفرمایان و مستمری‌بگیران از سامانه تأمین‌اجتماعی که دارای خدمات الکترونیک است برای ارائه خدمت، اطلاع از سوابق و... استفاده می‌کنند. بنابراین تصمیم گرفتیم در این سامانه، داشبوردی ایجاد کنیم و اگر فرد تخلفی را دید امکان ارسال گزارش با احراز هویت برای او وجود داشته باشد.
با توجه به اینکه درصدی از افرادی که ما به آن‌ها ارائه خدمت می‌کنیم سواد آکادمیک و اطلاعی از این فرایند ندارند، تصمیم گرفتیم سه مرحله دیگر نیز ایجاد کنیم. ما برای آن افرادی که تخلف را می‌بینند و بیمه‌شده ما هم نیستند و می‌خواهند با ما ارتباط برقرار کنند و با ما ارتباط آنلاین داشته باشند، پست الکترونیک ایجاد کردیم. برای فردی که سواد کار با رایانه را ندارد نیز صندوق پستی ایجاد کردیم که این صندوق پستی به طور مستقیم به مجموعه ما ارسال می‌شود. همین‌طور دورنگاری که افراد بتوانند از طریق آن، گزارش تخلف را برای ما ارسال کنند.

در مورد پیشگیری از تخلفات چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
اگر می‌خواهیم پیشگیری کنیم باید آموزش را محور کار خود قرار دهیم. این آموزش شامل آموزش کلیه کارکنان و مدیرانی است که باید در امر اجرای مأموریت‌ها به ما کمک کنند.
بر همین اساس، ما رؤسای شعب و رؤسای مراکز درمانی، مدیران بیمارستان‌ها، معاونان شعب، رؤسای اداری که در شعب و مراکز درمانی با ما در ارتباط هستند را دعوت می‌کنیم که در راستای پیشگیری یک کارگاه آموزشی در اختیار داشته باشیم. در مورد نظارت مؤثر و آگاهی‌دهی به کارکنان و تبیین فرایند جدید تخلفات اداری نیز آموزش را در نظر گرفتیم تا همه کارکنان بدانند از این به بعد مردم هستند که بر عملکرد ما نظارت خواهند داشت.
اگر گزارشی مستدل و مستند نباشد، اما چند نفر از کارکنان و یا اشخاصی‌ از طرق مختلف اعلام کنند که ما در ارائه خدمت از پرسنلی، خدایی ناکرده با پرخاشگری و تندی، تعلل و یا انجام‌ ندادن کار و سهل‌انگاری مواجه شده‌ایم، همین موضوع برای ما سند می‌شود. وقتی اقوال مختلف اعلام کردند می‌توان پای کارمند متخلف را به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری باز کرد و برای او تنبیهات اداری در نظر گرفت. در این سامانه به جای اینکه مدیر دستگاه، کارمند متخلف را به ما معرفی کند، ما در راستای مردمی‌سازی دولت چند گام به جلو برداشتیم و نظارت مردم را بر خود ایجاد کردیم بر این اصل که (اگر می‌خواهی خدمتی را از من بگیری و من ملزم به ارائه خدمت هستم، شما بر من نظارت کن که آیا من مطابق قانون خدمت کرده‌ام یا نه.) اکنون ما داریم از این ظرفیت استفاده می‌کنیم. چرا در مجموعه ما درصد خطا کمتر است؟ چون ما از ظرفیت کارشناسی استفاده می‌کنیم و فرد خبره آن مجموعه و واحد را به ‌عنوان گروه تحقیق فرامی‌خوانیم. در واقع فرد صاحب‌نظر در آن موضوع و مسئله را دعوت می‌کنیم تا نظر کارشناسی خود را ارائه دهد که خدایی ناکرده حقی از کارمند معرفی شده نیز ضایع نشود.

نتیجه راه‌اندازی این سامانه چه بود؟
در روز افتتاح این سامانه، دکتر لطیفی، معاون محترم رییس‌جمهوری و رییس سازمان اداری و استخدامی کشور درخواستی کردند مبنی بر اینکه شرایط را برای اشاعه این سامانه در دستگاه‌های دیگر نیز فراهم کنیم. در حال حاضر با توجه به حضور حجت‌الاسلام والمسلمین درویشیان، نماینده ویژه رییس‌جمهوری در امر مبارزه با فساد و ریاست دفتر بازرسی ویژه ریاست‌جمهوری در روز مراسم افتتاح سامانه رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان سازمان تأمین‌اجتماعی این موضوع را مصداق مردمی‌سازی نظارت دولت دانستند و از اقدامات انجام شده تقدیر و تشکر به عمل آوردند. ان‌شاءالله در گام‌های بعدی که می‌خواهیم برداریم، قصد داریم مصادیق تخلف را احصا کنیم و برای آن یک موشن، با یک زبان عامه‌پسند تهیه کنیم. اگر این فرهنگ ایجاد شود و جا بیفتد هیچ‌کس در هیچ زمانی نمی‌تواند آن را از مردم سلب کند و این فرهنگ برای سالیان سال در حکمرانی نظام جمهوری اسلامی جاری و ساری خواهد بود.