به گزارش آتیه آنلاین، صرف هزینه‌های هنگفت آموزش نیروی انسانی در قالب آموزش‌های پایه‌ای مدارس، دانشگاهی و مهارت‌آموزی به صورت کلی روند تربیت نیروی کار برای تأمین زنجیره تأمین نیروی انسانی کسب و کارها را منجر شده و در این راستا بسترهای لازم در بروز و ظهور استعدادهای نخبگانی و پرورش آنها را مشخص می‌کند.
در این بین اما عدم سیاستگذاری و برنامه‌ریزی درست و متناسب با ظرفیت‌های نیروی انسانی، نبود هدف‌گذاری اثربخش در چارچوب بهره‌مندی از توان این بخش از جامعه به ویژه نخبگان به عنوان نیروی انسانی دارای ظرفیت‌های ارزشمند و نقش‌آفرینی در زمینه‌های مختلف، اختلال در چرخه توسعه و تربیت نیروی انسانی را موجب می‌شود.
نگاهی به تجربیات کشورهای توسعه‌یافته در توجه ویژه همزمان به گسترش بسترهای آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش مهارت و برنامه‌ریزی بلندمدت در استفاده از ظرفیت بالای نخبگان در حوزه‌های مختلف و خروجی مثبت آن در جذب و نگاهداری جامعه نخبه در کشور مطبوع حاکی از اهمیت و ضرورت این مهم در مسیر توسعه است.
تعریفی از نخبگان جامعه
براساس برخی تعاریف، نخبگان در واقع بخش برگزیده‌ای از یک جامعه به شمار می‌روند که از نظر قابلیت و ظرفیت، نسبت به دیگران دارای استعداد و زمینه قابل توجه‌تری بوده و این بخش از جامعه اصولاً با یک ویژگی مشترک شناخت کافی و هدفمندی لازم را از توانایی‌های خود بروز می‌دهند.
به معنای دیگر نخبگان بخش برگزیده‌ای از یک جامعه محسوب شده که از نظر توانایی‌ها برتر از دیگر اعضای جامعه دانسته شده که امکان بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها در حوزه‌های مختلف توسعه‌محور با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری بر نخبگان در پهنه وسیع‌تری نسبت به دیگر اقشار جامعه وجود دارد.
جذب نخبگان دیگر کشورها و هزینه فرصت نخبگانی
حال پرسش اساسی در این نکته نهفته است که در صورت عدم توجه و تمرکز لازم کشورها به مسئله نخبه‌پروری و زمینه‌سازی در استفاده حداکثری برای جذب و ماندگاری این بخش ویژه نیروی انسانی جامعه چه عواقبی برای مردم و کشور به دنبال دارد.
حتما هزینه فرصت نبود هدف‌گذاری و سیاست‌های کارآمد در راستای ایجاد بسترهای ماندگاری در کشور برای نخبگان امکان بهره‌مندی از ظرفیت بزرگ وجودی آنها و گسترش نگاه نخبگانی و اصل سیاست‌های آموزشی را به دنبال خواهد داشت.
در این شرایط است که کشورهای دیگر عمدتاً در قالب کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه با تسلط به اهمیت وجودی تخصص نخبگانی با ایجاد زمینه جذب مالی و انگیزشی سعی در جذب نخبگان دیگر کشورها داشته و در این صورت برد برای آن کشورها و هزینه فرصت برای کشورهای مبدا را موجب خواهد شد.
مهاجرت نخبگانی و جایگزینی نیروی کار بدون تخصص
«حمید حاج‌اسماعیلی» کارشناس حوزه بازار کار در گفت‌وگو با آتیه آنلاین با اشاره به آسیب‌های مهاجرت نخبگان و ورود نیروهای کار بدون تخصص به بازار کسب و کار، برخی از مهمترین دلایل شکل‌گیری روند مهاجرت نخبگان و نیروهای کار متخصص از کشورها را برشمرد.
وی با اشاره مهاجرت نیروی کار ماهر و نخبه به عنوان یکی از دغدغه‌ها اظهار داشت: این مسئله یا چالش یکی از بزرگترین خسارت‌هایی است که به کشورها وارد شده که علاوه بر جبران بسیار سخت، عواقب بسیار نامناسبی به دنبال خواهد داشت.
این فعال حوزه کار اضافه کرد: حضور این افراد در قالب نیروهای کار در کشور به لحاظ فرهنگی می‌تواند مسائل بسیاری را موجب و چالش‌های مختلفی برای مردم و دولت ایجاد کرده و طی فرایند خروج نخبگان و ورود نیروی کار بدون تخصص به کشور با از دست دادن بهترین سرمایه‌های انسانی، افرادی را به کشور وارد می‌کنیم که به هیچ‌وجه توانایی‌ها، امکانات و تخصص لازم را برای کشور به همراه ندارند.
وی افزود: ادامه این روند اما چالش‌هایی در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی برای کشورهای مبدا و مردم آن سرزمین ایجاد خواهد کرد.
این کارشناس حوزه بازار کار همچنین تصریح کرد: در این شرایط اما جایگزین افراد نخبه، متخصص و تحصیلکرده افرادی هستند که در قالب مهاجر از کشورهای همسایه به دنبال اشتغال به کشورهای مبداء مهاجرت کرده و در واقع بدون دانش، تخصص و کارآمدی در کشورهای دیگر مشغول به کار شده و مشکلات متعددی را موجب می‌شوند.
عدم توسعه بازار کار و تاثیر آن بر مهاجرت نخبگان
حاج اسماعیلی با عنوان اینکه این موضوع در قالب یک مسئله جدی نیازمند چاره‌جویی است، ادامه داد: دلایل بسیاری در خصوص مهاجرت متخصصان و نخبگان وجود دارد که در قالب ناامیدی، وجود فضای یاس و عدم خوش‌بینی به آینده، محدودیت ظرفیت‌های اشتغال و عدم توسعه بازار کار، عدم توجه جدی به سرمایه نیروی انسانی کشور و همچنین انحصار مشاغل بخشی، تخصصی، و مدیریت‌های مربوطه و میانی کشور توسط عده‌ای برشمرده می‌شوند.
این فعال و کارشناس اقتصادی همچنین برخی دیگر از دلایل شکل‌گیری مهاجرت نخبگان را در مواردی مانند فرایند بوروکراسی اداری پیچیده و مخرب برای جذب نیروی انسانی متخصص، رویکرد نامناسب در برخورد با متخصصان و نخبگان کشور، بی‌ثباتی در بخش‌های مختلف در کشور و نیز شرایط بهتر شغلی و رفاهی در برخی از کشورهای مهاجرپذیر برای نخبگان و متخصصین عنوان کرد.
وی در ادامه با بیان این نکته که اگر مسئولان برای مسائل مطرح شده بدنبال چاره‌جویی باشند، به طور حتم شاهد موج معکوس مهاجرت در خواهیم بود و باید با بهره‌مندی از حضور و فعالیت نیروهای متخصص و نخبه در حوزه‌های مختلف، برکت را در حوزه‌های مختلف فعالیت در کشور رواج داد، افزود: فعالیت نیروهای نخبه و دارای تخصص در بخش‌های مختلف می‌تواند به ایجاد ثروت در جامعه منجر شده و توسعه کشور را به دنبال داشته باشد.
لزوم توسعه فضای حمایتی از نخبگان و نیروی کار
این کارشناس حوزه بازار کار در ادامه با مطرح کردن این نکته که باید فضای حمایتی، اقتصادی و رفاهی را برای ماندگاری نخبگان و افراد متخصص در کشور فراهم کنیم اظهار داشت: برای ادامه فعالیت آنها زمان، امکانات و سرمایه برای انجام پژوهش باید فراهم باشد.
وی اضافه کرد: باید توجه داشت که این افراد به عنوان سرمایه‌های کشور برای آینده مردم و سرزمین ما در حال فعالیت بوده، بنابراین اگر شرایط اثرگذار در ماندگاری و انجام پژوهش و تحقیقات برای آنها در کشور فراهم نباشد، از امکانات دیگر کشورها و با حضور در خارج از کشور استفاده خواهند کرد.
وی بیان داشت: اگر می‌خواهیم که با بهره‌مندی از دانش و تخصص نخبگان، سرمایه‌های کشور را فراهم کرده و به دنبال افزایش سرمایه از طریق آنها باشیم، باید امکانات و زمینه مورد نیاز آنها را در کشور فراهم کرده و بستری ایجاد شود که این افراد بدون دغدغه، با فراغ بال، باامید و بدون مشکل و مسئله به کار مشغول باشند و بدانند که اگر امکاناتی برای تحقیق، تولید و پژوهش، نوآوری و اختراعات نیاز دارند در اختیار آنها است.
ماندگاری نخبگان و ضرورت ثبات همه‌جانبه
حاج‌اسماعیلی ضمن اشاره به اینکه نیروی متخصص و نیروی نخبه دانش‌آموختگان در کشور برای فعالیت نیازمند ثبات در کشور هستند و ثبات در عرصه‌های مختلف دارای مفاهیم متفاوتی است، عنوان کرد: اینکه هر روز با نوسانات اقتصادی مواجه شویم و چالش‌هایی وجود داشته باشند، عامل شکل‌گیری بی ثباتی اقتصادی و موجب مسائل متعدد در جامعه خواهد شد.
وی گفت: باید تمام تلاش ما در این باشد که ثبات را به شرایط اقتصادی کشور بازگردانده و امکان حضور و فعالیت نخبگان و متخصصان را در کشور فراهم آوریم تا امکان بهره‌مندی از این ظرفیت بزرگ را ایجاد کرده باشیم.
وی همچنین اضافه کرد: برخی از کشورهای مهاجرپذیر، شرایط مناسبی از لحاظ اقتصادی و رفاهی برای نخبگان ایجاد می‌کنند که عاملی برای ترغیب به مهاجرت و جذب در آن کشورها باشد و نیروهای نخبه و متخصص به دنبال حضور و فعالیت در یک فضای باثبات و همچنین بهره‌مندی از امکانات فراهم شده اقتصادی و رفاهی هستند که در واقع حضور و فعالیت تخصصی آنها نیازمند حمایت‌های همه‌جانبه است.
وی بیان داشت: در شرایط اشاره شده افراد نخبه و متخصص در چنین فضایی کمتر امکان فعالیت اثربخش را خواهند داشت و این وضعیت برای کشور و نخبگان آفت محسوب شده و ماندگاری آنها را در کشور تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تمرکز سیاستگذاری در مهاجرت معکوس نخبگان
این فعال بازار کار همچنین در ادامه گفت: حضور و فعالیت این افراد در قالب نخبه و متخصص نباید در بخش‌های خاصی در کشور محدود شود. البته شرایط لازم برای ماندگاری و انجام تحقیقات نیز نباید صرفاً به بخشی از نخبگان و متخصصان اختصاص یابد بلکه این بستر باید برای عموم افراد نخبه درکشور فراهم شود.
حاج‌اسماعیلی با اشاره به اینکه اگر موارد اشاره شده در کشور برای حضور و تمرکز فعالیت نخبگان در کشور فراهم شود با موج مهاجرت معکوس نخبگان مواجه خواهیم بود، اظهار داشت: ما می‌توانیم نیروهای متخصص و نخبه را در کشور داشته باشیم و از این حضور برای کشور در راستای تمامی اهداف توسعه‌ای و رفاهی بهره‌مندی لازم را به عمل آوریم.
نظر شما