آن‌طور که حسن حیدری، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس به آتیه نو می‌گوید افراد مختلف احساس متفاوتی نسبت به تغییر شاخص‌های اقتصادی دارند؛ به نحوی که جمعیت روستایی با توجه به مولد بودن و وجود تفاوت ترکیب سبد هزینه خانوار، از حاشیه امن‌تری نسبت به تکانه‌های اقتصادی برخوردارند. البته این بدان مفهوم نیست که این قشر از تبعات تورم در امان می‌ماند. از آنجا که تغییر نرخ دلار رأساً بر قیمت مواد غذایی تأثیر می‌گذارد و تأثیر در این گروه کالایی به طور میانگین بیشتر از سایر اقلام سبد مصرفی خانوار است، تمام آحاد جامعه - به جز دهک‌هایی که حقوق‌بگیر نیستند و دارایی‌های آنها فیزیکی و غیر ریالی است- از تبعات تکانه‌های اقتصادی در امان نخواهند ماند. در این بین، سهم بخش مسکن در سبد خانوار هرچه بیشتر باشد، اثرات این تغییرات بر مردم بیشتر می‌شود. گفتگوی آتیه آنلاین با حسن حیدری را در زیر می‌خوانید:
آیا با افزایش نرخ دلار و تغییر تورم، دهک‌های مختلف تأثیر یکسانی می‌پذیرند؟
اثرات تغییرات نرخ دلار و تورم بر دهک‌های مختلف یکسان نیست؛ زیرا دهک‌های بالا امکانات در اختیار بیشتری دارند و دارایی آنها به صورت فیزیکی است؛ مثلاً خانه، ماشین، ارز خارجی، طلا و انواع چیزهای فیزیکی غیرریالی دارند و کسب‌وکارهای آنها به شکلی است که حقوق‌بگیر ثابت نیستند. گاهی سرمایه‌گذار یا ملاک هستند به همین دلیل متناسب با تورم و یا حتی بیش از تورم درآمد دارند؛ اما برعکس در طبقات پایین یا کارگر اغلب افراد حقوق‌بگیر ثابت هستند و سرمایه‌ای در اختیار ندارند، مثلاً خانه اضافی ندارند. بسیاری از آنها مستأجر هستند. به همین خاطر تورم روی افراد اثر نامتقارن می‌گذارد و افرادی که در دهک پایین هستند، بیشتر تأثیر می‌گیرند. این قشر از جامعه بیشتر متضرر شده و قدرت خرید آنها نیز کاهش زیادی می‌یابد.
آیا بین اقشار شهری و روستایی تفاوت وجود دارد؟
من فکر می‌کنم اقشار روستایی نسبت به شهری‌ها کمتر آسیب می‌بینند.
چرا فکر می‌کنید روستایی‌ها کمتر آسیب می‌بینند؟
بحث اجاره و قیمت مسکن سهم بالایی از سبد درآمدی افراد شهری را به خود اختصاص می‌دهد. الگوی مصرف در شهر و روستا متفاوت است. بسیاری از اقلام سبد مصرفی شهری مثل مهدکودک، مدرسه بچه و حمل‌ونقل مخصوص شهر است و در سبد روستا کمتر دیده می‌شود. سهم تورم مسکن در روستا بسیار پایین‌تر و معمولاً خود روستایی تولیدکننده مواد غذایی است. بنابراین افزایش قیمت این اقلام هم به نحوی شاید به نفع‌شان تمام شود.
فکر می‌کنید با افزایش قیمت مواد غذایی درآمد روستایی‌ها بیشتر می‌شود؟
معتقدم حداقل درآمد آنها ثابت می‌ماند. روستایی‌ها یا در مقیاس بزرگ دام دارند، به نوعی کارآفرین هستند و از منافع تغییر قیمت استفاده می‌کنند یا اینکه اگر دامداری در مقیاس کوچک باشد و حتی در حد خودکفایی باشد، محصول مورد نیاز را در اختیار دارند. ساکنان روستا از موضوعات دیگری مثل خشکسالی و موارد دیگر آسیب می‌بینند. اما در شرایط تورمی به نظر من، شهری‌ها آسیب بیشتری می‌بینند. البته تورم مواد غذایی در روستا زیاد است اما این موضوع به این معنا نیست که نرخ تورم آنجا زیاد نیست. بحث من روی منبع درآمد است. در روستا منبع درآمد حاصل همان چیزی است که در شهر مجبور به خرید آن هستید، در حالی که در روستا آن را تولید می‌کنید.
افزایش قیمت دلار چقدر می‌تواند روی تورم مواد غذایی اثر بگذارد؟
این موضوع معمولاً به صورت مستقیم روی قیمت مواد غذایی اثر می‌گذارد. تجربه گذشته به ما نشان می‌دهد که افزایش قیمت دلار به سرعت و به صورت مستقیم اثر خود را روی کالاهای حاصل از کشاورزی یا صنایع غذایی نشان می‌دهد. معمولاً وقتی افزایش نرخ ارز رخ می‌دهد، تورم مواد غذایی به طور متوسط بالاتر از اقلام دیگر قرار می‌گیرد.
عموماً در ارتباط با اقدامات حمایتی هشدارها برای سه دهک پایین روستایی و سه دهک پایین شهری است. با توجه به شرایط اقتصادی فعلی و افزایش قیمت دلار، تعداد دهک‌های آسیب‌پذیر افزایش می‌یابد؟
بله، قطعاً افزایش می‌یابد. موضوعی که آسیب‌ها را بیشتر می‌کند، سهم مسکن در هزینه‌ها است. وقتی قیمت مسکن بالا می‌رود، تعداد زیادی از دهک‌های بالا را هم درگیر خود می‌کند.
در حال حاضر فکر می‌کنید چند دهک درگیر مسائل ناشی از تورم است و نیاز به اقدامات حمایتی دارد؟
باید این مسأله بررسی شود و به این راحتی نمی‌توان نظر داد. اما در شرایطی که نرخ خط فقر را ۲۰ میلیون یا ۱۸ میلیون تومان در نظر می‌گیرند، این ارقام نشان می‌دهد که بخش زیادی از جامعه درگیر می‌شوند. مگر در تهران چند درصد مردم درآمد بالای ۱۸ میلیون تومان دارند؟ فکر می‌کنم حداقل چهار تا پنج دهک را باید تحت پوشش حمایتی قرار دهند.
وقتی نرخ تورم مواد غذایی بالا می‌رود عمدتاً چه محصولاتی از سبد غذایی دهک‌های کم‌درآمد حذف می‌شود؟
اول از همه گوشت قرمز و سپس لبنیات و حبوبات از سبد غذایی حذف می‌شود. امکان حذف برنج داخلی نیز بیش از انواع خارجی است. همچنین برخی اقلامی که شاید بتوان به آنها لوکس گفت مثل آجیل نیز قبل از مواد غذایی، حذف می‌شوند.
پس از حذف برخی اقلام خوراکی، چه اقلام جایگزینی با افزایش تقاضا مواجه می‌شوند؟
معمولاً کالاهای نشاسته دارد مثل ماکارونی با سیب‌زمینی و نان جایگزین می‌شوند و خانواده‌ها انرژی را با این مواد جایگزین می‌کنند. یا مثلاً تقاضا برای مرغ در مقایسه با گوشت قرمز بیشتر می‌شود.
این جایگزینی کالاها باعث می‌شود قیمت کالاهایی که جایگزین می‌شوند، افزایش یابد؟
بله. در دو کالای جانشین اگر قیمت یکی بالا برود، قیمت دیگری نیز افزایش می‌یابد؛ زیرا جابه‌جایی تقاضا صورت می‌گیرد و تقاضا برای کالای دیگر افزایش می‌یابد.
در صحبت‌های خود اشاره کردید با تغییر قیمت‌ها، یکسری جابه‌جایی‌ها در خرید رخ می‌دهد. از سوی دیگر معتقدید دهک روستایی کمتر از تورم آسیب می‌بیند. با نخریدن اقلام تولیدشده در روستا، آیا این دهک آسیب نمی‌بیند؟
در مجموع همه به جز یک عده معدودی از تورم آسیب می‌بینند، اما بحث اینجاست که روستایی کمتر آسیب می‌بیند. نمی‌توان آسیب را منکر شد، اما نسبت به شهری، روستایی کمتر آسیب می‌بیند؛ زیرا سبد مصرف محدودتری دارد. کلاس زبان، مهدکودک و حمل‌ونقل در سبد مصرف روستایی کمتر است. آنها بخشی از نیاز خود را تولید می‌کنند. ضمن اینکه دستمزدشان را نیز متناسب با شرایط می‌گیرند. یعنی دستمزد فرد متناسب با شرایط تغییر می‌کند، اما در شهر، کمتر این مسأله دیده می‌شود.
نظر شما