به گزارش آتیه آنلاین، شکوفایی بازار کار امسال به‌واسطه خروج جمعیت دلسرد از یافتن شغل از بازار کار کشور نبود، بلکه به‌دلیل افزایش فرصت‌های اشتغالزایی به‌ویژه در حوزه مشاغل خُرد و حرکت به سمت ایجاد فرصت‌های شغلی و کارآفرینی در حوزه مشاغل ارزان بوده است.

بیش از ۶۰ درصد اشتغال در کارگاه‌های کوچک

بررسی برنامه‌های اشتغالزایی در دولت‌های گذشته، نشان می‌دهد که همه آنها ایجاد گسترده اشتغال را در ایجاد و توسعه صنایع بزرگ و حتی متوسط جست‌وجو کرده‌اند، در حالی‌ که اینگونه صنایع با وجود مزایای فراوان، نمی‌توانند حجم وسیعی از اشتغال کشور را برعهده گرفته و تأثیری بر اشتغالزایی بگذارند.

اینگونه صنایع نه تنها هزینه اشتغالزایی را افزایش می‌دهند، بلکه در تعداد، اشتغال کمی را نیز ایجاد می‌کنند. به‌عنوان نمونه، در دو سال اول دولت یازدهم، هزینه ایجاد شغل در ایران افزایش یافت و به‌طور میانگین از 10 میلیون تومان تا 2.6 میلیارد تومان رسید و در حال حاضر نیز میانگین هزینه ایجاد یک شغل ثابت و پایدار، بین سه تا چهار میلیارد تومان برآرود شده است. دلیل آن هم غفلت دولت وقت از توسعه مشاغل خرد، حمایت از کارآفرینان، توسعه و ایجاد بنگاه‌های کوچک و متوسط و حمایت از کسب و کارهای کوچک بود.

با وجود سرمایه‌بری اکثر صنایع مذکور، علاوه‌ بر اتخاذ سیاست‌های نامناسب ارزی، فقدان استراتژی توسعه صنعتی و مشخص نبودن نقشه راه توسعه صنعتی کشور از جمله دلایل تمرکز توسعه صنعتی کشور بر تولید محصولات با ارزش افزوده پایین است.

به‌ عبارتی در این سال‌ها مضاف‌ بر آنکه اولویت‌بندی ترکیب رشته فعالیت‌های صنعتی کشور تغییر چندانی نداشته، در همین رشته فعالیت‌ها نیز با بی‌توجهی به تعمیق ساخت داخل، به‌سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر حرکت نشده است، به‌ طوری‌ که سهم غالب سبد صادرات غیرنفتی کشور را محصولات شیمیایی و معدنی در حلقه‌های اول زنجیره به خود اختصاص داده‌اند.

روند نزولی ارزش هر تن محصول صادراتی کشور از ۳۵۶ دلار بر تن در سال ۱۳۹۶ (۴۵۲ دلار بر تن در سال ۱۳۹۲) به حدود ۳۰۸ دلار بر تن در سال ۱۳۹۹، تأییدی بر این موضوع است. اهتمام بیشتر دولت در اجرایی شدن بند «الف» ماده ۴۶ قانون برنامه ششم توسعه می‌توانست در بهبود وضعیت موجود مؤثر باشد.

بر این اساس اگر نگاه به اشتغال و اشتغالزایی صرفاً از جنبه صنایع سنگین مدنظر باشد، طبیعی است سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال هزینه بسیار بالایی هم داشته باشد. به همین دلیل است که دولت سیزدهم نقشه راه اشتغالزایی را با رویکرد توسعه مشاغل خرد، توسعه و ایجاد صنایع کوچک، حمایت از خود اشتغالزایی و توسعه کارآفرینی در نظر گرفت و در این مسیر پس از دو سال عملکرد مثبتی داشته است.

اکنون، بنا بر داده‌های ارائه شده از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بیش از ۶۰ درصد اشتغال حال حاضر در کارگاه‌های کوچک است؛ کارگاه‌هایی که بنا بر تعریف رسمی، نهایتاً ۵۰ نفر شاغل در اختیار دارند. هرچند وزارت صمت بنگاه‌های با کمتر از ۵۰ نفر شاغل را کوچک و متوسط معرفی می‌کند، اما مرکز آمار ایران بنگاه‌های کمتر از ۱۰۰ نفر شاغل را کوچک و متوسط می‌داند و از دید سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، بنگاه‌هایی که بین پنج تا ۵۰ نفر نیرو دارند، کوچک و متوسط است.

مشاغل خانگی

فعالیت‌های حوزه اشتغال خانگی یکی از رسته مشاغلی است که می‌توان با کمترین هزینه و در کوتاه‌ترین زمان آنها را راه‌اندازی کرد. از همین‌رو یکی از معیارهای مهم در ارزیابی موفقیت برنامه‌های توسعه در کشورها این نوع اشتغال است. در این حوزه اغلب زنان نیز می‌توانند ایفای نقش کنند و همین امر موجب دستیابی به سطح بالاتری از بهره‌وری نیروی انسانی می‌شود و از هدر رفتن منابع انسانی کشورها جلوگیری می‌کند.

به همین علت در سال‌های اخیر توسعه مشاغل خانگی به‌عنوان یکی از راهکارهای موفق که توسط سایر کشورها تجربه‌ شده، مورد توجه دولت قرار گرفته، به‌طوری که علاوه‌ بر تلاش برای شناسایی چنین مشاغلی، طرح‌های مختلفی جهت حمایت از ظرفیت‌های شغلی در این عرصه اجرایی شده است.

براساس آخرین داده های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ابتدای امسال تا پایان آذر ماه سال جاری، 150 هزار اشتغال خانگی ایجاد شده که برابر با هدفگذاری تعیین شده است. پیش بینی می شود که این تعداد اشتغال تا پایان امسال از مرز 200 هزار فرصت شغلی عبور کند.

تعاونی‌ها

شرکت‌های تعاون، شرکت‌هایی هستند که با مشارکت حداقل هفت‌ نفر تشکیل می‌شوند، در واقع افراد آشنا سرمایه‌های خود را در کنار هم قرار داده و با توجه به راحتی شکل‌گیری تعاونی‌ها، افراد زیادی اقدام به راه‌اندازی آن می‌کنند.

از همین‌رو بخش‌هایی همچون تعاونی دارای هزینه پایینی در اشتغال هستند، به‌طوری که هزینه ایجاد اشتغال در این حوزه نسبت به سایر بخش‌ها یک‌سوم کمتر است. اگر هزینه ایجاد اشتغال در سایر بخش‌ها 3 تا 4 میلیارد تومان برآورد شود، بنابراین برای راه‌اندازی یک شغل می‌توان در حوزه تعاون 750میلیون تومان سرمایه‌گذاری کرد.

بر اساس داده‌های سالنامه آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال گذشته، حدود 500 هزار شغل بصورت مستقیم و غیر مستقیم در شرکت های تعاونی ایجاد شده است.

ساخت و ساز

توان اشتغالزایی بالا یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بخش ساختمان است به‌طوری که این حوزه توانایی اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم را در جوامع دارد. از این‌رو دولت با راه‌اندازی نهضت ملی مسکن و خروج این بازار از رکود توانسته اشتغالزایی را در این حوزه افزایش دهد. بر پایه داده های آماری پیش بینی می شود که در طرح هضت ملی مسکن بیش از 3 میلیون شغل بصورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد شود.

کسب و کارهای خدماتی

کسب‌وکارهای خدماتی نیز برای راه‌اندازی نیازمند سرمایه اندک هستند و درعین حال پشتوانه بخش مولد اقتصاد محسوب می‌شوند. مانند ایجاد یک کارگاه تولیدی کفش یا راه‌اندازی یک تولیدی پوشاک، که هر کدام نیازمند سرمایه‌ای پایین هستند. دولت سیزدهم نیز در این حوزه فعالیت خود را گسترش داده است و از اینگونه مشاغل حمایت می‌کند.

با توجه به برنامه‌های مدون و اقدامات انجام شده توسط دولت سیزدهم در حوزه اشتغالزایی با کمترین هزینه‌ها، ایجاد تغییرات مثبت در حوزه شاخص‌های عمده بازار کار نظیر نرخ بیکاری و مشارکت اقتصادی را در فعالیت دولت رقم زده است.

با مهار ویروس کرونا، بخش خدمات با رونق مواجه شده است و بنا بر داده های آماری در این بخش بیش از 480 هزار شغل در این 9 ماهه اول امسال ایجاد شده است.