کمپین لباس پاک در ترکیه بیش از 130 مصاحبه به صورت ناشناس با کارگران این صنعت انجام داده است و نتایج آن نشان می‌دهد که این کارگران به شدت احساس بی‌ارزش بودن می‌کنند. به گفته نویسنده گزارش Derya Göçer، استاد دانشکده تحصیلات تکمیلی علوم اجتماعی در دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا، این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد که برندهای معروف بین المللی در حمایت از زنجیره تامین جهانی خود در هنگام فاجعه و شرایط بحران شکست خورده‌اند؛ چرا که فاجعه‌هایی مانند این، رویه‌ها و نابرابری‌های ذاتی در این بخش را تشدید می‌کنند. در این وضعیت کارفرمایان محلی کارگران را برای تولید بیشتر تحت فشار قرار می‌دهن که به به معنای بازگشت کارگران به ساختمان‌هایی است که به‌درستی بازرسی نشده‌اند و کارگران مجبور هستند که در پس‌لرزه‌ها یا شرایط بحرانی همچنان به کار کردن ادامه دهند.

زمین لرزه 6 فوریه 2023 بیش از 53000 نفر را در 11 استان ترکیه کشت و بیش از سه میلیون نفر را آواره کرد. در سوریه نیز تعداد کشته‌ها بین 5000 تا 8500 نفر تخمین زده شده که بیش از ده‌ها هزار نفر را آواره کرده است. در این تحقیق که پس از زلزله انجام شده است، بیش از نیمی از کارگران نساجی و پوشاک همچنان در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که به شدت از زلزله آسیب دیده‌اند.

نتایج نشان می‌دهد که در حالی که این فاجعه باعث شد تا بسیاری از کارگران برای یافتن سرپناه برای خانواده‌هایشان و رفع نیازهای اولیه‌شان با مشکل مواجه شوند، بیش از 50 درصد از کارگران مورد بررسی فقط بین دو تا چهار هفته در این وضعیت بحرانی مرخصی داشتند و در این دوران هم به طور متوسط سه چهارم آن‌ها کمتر از میزان همیشگی دستمزد دریافت کرده‌اند و یک سوم نیز اصلا دستمزدی دریافت نکرده‌اند. این وضعیت معیشتی باعث شد تا کارگران در به سرعت به کار بازگردند تا بتوانند وضعیت مالی خود را حفظ کنند. بسیاری از کارگران مجبور شدند تا خانواده‌های خود را به استان‌های مجاور ببرند و خود به شهر برگردند تا کار کنند، در حالی که جایی برای استراحت و حتی حمام کردن نداشتند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که پس از یک سال خانواده‌ها همچنان در کنار یکدیگر نیستند و شرکت‌ها هم حمایتی از کارگران برای داشتن سرپناه و مسکن نکردند.

ترکیه یکی از بدترین کشورهای جهان در زمینه حقوق کارگران

بر اساس گزارش وزارت بازرگانی ترکیه که در گزارش کمپین لباس‌های پاک نیز به آن اشاره شده است، ترکیه با صادرات 16.2 میلیارد دلاری در سال 2021 یکی از کشورهای برتر جهان در تولید پوشاک و منسوجات است که بیشتر به کشورهای اتحادیه اروپا و ایالات متحده لباس صادر می‌کند. تامین کنندگان در استان‌های زلزله زده نقش مهمی در این بخش از صادرات ترکیه دارند و کالاهایی را برای خریداران برجسته جهانی از جمله بنتون، اچ اند ام، پریمارک و زارا و همچنین برندهای بزرگ داخلی مانند LC Waikiki تولید می‌کنند. بنابر آمار، استان‌های آسیب‌دیده از زلزله ۱۵% از صنعت پوشاک و نساجی ترکیه را تشکیل می‌دادند و پیش از این فاجعه حدود ۳۵۰ هزار کارگر در حدود ۲۹۰۰ شرکت کار می‌کرده‌اند.

بر اساس بیانیه مطبوعاتی که توسط انجمن تولیدکنندگان پوشاک ترکیه (TGSD) به مناسبت سالگرد این روز به Equal Times منتشر شده، در یک سال پس از زلزله، اشتغال در بخش پوشاک 40% و تولید 50% کاهش یافته است. بنابراین گزارش وضعیت کارگران به دلیل مشکلات دسترسی به منابع مالی و وام بهبود نیافته است.

این در حالی است که مدت کوتاهی پس از فاجعه، دولت ترکیه ممنوعیت موقت اخراج کارکنان در سراسر منطقه آسیب دیده را وضع کرد. اما اگر تأمین‌کنندگان به اندازه کافی از این موضوع نترسند و اگر جریمه‌ها به اندازه کافی بالا نباشد که مانع از اخراج کارگران شود، تامین کنندگان و شرکت‌ها تولیدی راه‌های دیگری برای اخراج کارگران پیدا می‌کنند. به طور مثال گزارش شده است که کارگران به شدت توسط کارفرمایان با ازار و اذیت کلامی سیستماتیک روبه رو هستند و اکثرا تحت فشار برای انجام اضافه کاری و اخراج در صورت عدم انجام آن هستند.

ترکیه در فهرست حقوق جهانی کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری همواره در میان ده کشور بدتر جهان برای حقوق کارگران قرار گرفته است و سرکوب اعتصاب‌ها و سرکوب نظام‌مند اتحادیه‌ها جزو موارد نقض در این فهرست است.

بر اساس گزارش کمپین لباس پاک، با محدودیت آزادی تشکل و حق اعتصاب در ترکیه، 89% از کارگران صنعت نساجی و پوشاک منطقه زلزله زده - حتی آن‌هایی که در اتحادیه عضویت دارند - توافقنامه چانه زنی دسته جمعی ندارند. در این شرایط، ممنوعیت اخراج از سمت دولت، ممکن است وضعیت را برای برخی از کارگران بدتر کرده باشد، زیرا آن‌ها در صورت اخراج، مزایای دیگری دریافت نخواهند کرد.

هالوک دنیز مدت، سخنگوی اتحادیه کارگران نساجی ترکیه DİSK Tekstil گفته که با وجود گذشت یک سال از زلزله، اشتغال در منطقه هنوز بهبود نیافته است. انقباض جدی در صادرات وجود دارد و برندهای اروپایی، که مهم‌ترین مشتریان ما هستند، سفارشات خود را به کشورهای آسیایی منتقل می‌کنند.

تاب آوری زنجیره تامین به بهای نقض حقوق کارگران

به گفته مایشا بیگم، محقق مرکز منابع تجارت و حقوق بشر مستقر در لندن (BHRRC) این نوع فرصت طلبی‌ها، نقض حقوق کارگران و تغییر سفارشات در صنعت پوشاک و نساجی جهانی بسیار رایج است. بیگم معتقد است که بحران‌هایی مانند همه‌گیری کرونا نشان داده است که که برندهای پوشاک به راحتی رویه‌های خرید خود را آنجا که به نفعشان نیست، تغییر می‌دهند و تولیدکننده با مشکل رو به رو می‌شود.

ناتالی سوان، مدیر برنامه حقوق کار در BHRRC، اضافه می‎کند که بسیاری از مناطق تولید پوشاک در سراسر جهان به شدت در معرض اثرات اضطراری آب و هوا و همچنین بحران‌های سیاسی و اقتصادی هستند.

بر اساس یک بررسی جداگانه از تامین کنندگان منطقه‌ای که گوچر و همکارش در ژوئن 2023 انجام دادند، تنها 4 % از تامین کنندگان نساجی و پوشاک در جنوب شرقی ترکیه توانستند تولید خود را به طور معمول پس از زلزله از سر بگیرند. با این حال تنها تعداد انگشت شماری عنوان کرده‌اند که برندها بعد از این فاجعه از تولیندکنندگان پوشاک حمایت کرده‌اند. نزدیک به 70% این تولیدکنندگان گفته‌اند که پس از فاجعه هیچ تماسی از برندهای پوشاک برای سفارش دریافت نکرده‌اند.

در همان ماه، BHRRC با 11 شرکت پوشاک بین‌المللی که در منطقه تجارت می‌کردند تماس گرفت تا در مورد شیوه‌های خرید آن‌ها پس از فاجعه سؤال کند. تنها شش برند اعلام کردند که در حال انجام اقداماتی برای محافظت از کارگران در کارخانه‌های تامین‌کننده هستند و تنها یک شرکت اعلام کرد که به خانواده‌های کارگرانی که در زلزله کشته شده‌اند کمک مالی می‌کند. در هر حال هیچ کدام جزئیاتی در مورد این اقدامات ارائه نکرده‌اند.

گوچر می‌گوید کمک‌های مالی مانند کمک‌هایی که توسط H&M Group و Inditex (شرکت مادر زارا) به Save the Children، جمعیت هلال احمر ترکیه و آژانس مدیریت بلایای ترکیه AFAD تعهد شده‌اند، واقعاً به کارگران تعلق نمی‌گیرد. به نظر او، این شرکت‌ها بیشتر به دنبال کمپین‌های روابط عمومی هستند تا این که به واقع اقداماتی برای کمک به زنجیره تامین خود انجام دهند و تفاوت فاحشی بین آنچه که برندها در رسانه‌ها در مورد اقدامات خود اعلام می‌کنند و آنچه در واقع انجام می‌دهند، وجود دارد.