به گزارش آتیه آنلاین، در ایران نیز هرچند دیرهنگام، اما قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به تصویب رسیده و اجرای آزمایشی آن آغاز شده است؛ اما هنوز جای خالی سیاست‌ها و برنامه‌های ویژه برای ورود به دوران سالمندی و بازنشستگی احساس می‌شود.
از سال ۱۳۸۶ هجری شمسی به این سو، روز ۲۵ ذی‌الحجه به عنوان روز خانواده و تکریم بازنشستگان در تقویم رسمی کشور درج شده که امسال مصادف با روز سوم مردادماه است. به بهانه روز تکریم بازنشستگان، به سراغ رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت و رئیس انجمن علمی طب سالمندان و سالمندشناسی ایران رفتیم و با آنها درباره مقدمات ورود به دوره سالمندی و بازنشستگی، بیماری‌های دوره سالمندی و نحوه مواجهه مناسب با این دوره سخن گفتیم.
دکتر محسن شتی، رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت با بیان اینکه پیری و سالخوردگی دو وجهه دارد؛ یک وجهه اجتماعی و یک وجهه فردی اظهارکرد: پیری فردی یعنی بالارفتن سن از ۶۰ سال و پیری جمعیت یعنی افزایش درصد سالمندان در یک جمعیت. حال اگر در یک جامعه سطح سلامت و رفاه ارتقایافته باشد، عمر افراد به خودی خود افزایش پیدا می‌کند که اتفاق مبارکی است و یک دستاورد محسوب می‌شود.
وی افزود: طی چهاردهه گذشته، وضعیت مردم از حیث سلامت، خدمات پزشکی، بهداشتی و درمانی بهبود یافته و به واسطه همین موضوع، سن امید به زندگی از حدود ۵۵ به بیش از ۷۰ سالگی رسیده است. به عبارت دیگر در ابتدای انقلاب اسلامی افراد به طور متوسط ۵۰ سال عمر می‌کردند، ولی اکنون این سن به ۷۵ سال رسیده و ۲۰ سال به طول عمر افزوده شده که بسیار خوب است.
رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه اما اتفاق دیگر، پیری جمعیت است گفت: پیری جمعیت، زمانی اتفاق می‌افتد که در عین افزایش طول عمر از تعداد موالید کاسته می‌شود یا به دلیل مهاجرت و خارج شدن جوانان از کشور، کاهش فرزندآوری جوانان و کاهش تعداد کودکان و نوزدان، تعادل گروه‌های سنی بر هم می‌خورد. زمانی که جمعیت پیر می‌شود افراد بالای ۶۵ سال به سنین سرباری می‌رسند.
شتی افزود: یکی از شاخص‌های پیری جمعیت، شاخص سرباری است. شاخص سرباری بر تعداد افرادی که بالای ۶۵ سال یا زیر ۱۵ سال هستند دلالت دارد. اینها عمدتاً کسانی هستند که نمی‌توانند درآمدی کسب کنند و بنابراین نمی‌توان انتطاری از آنها داشت. با افزایش نسبت سالمندی، شاخص سرباری افزایش پیدا می‌کند، از یک سو آمار کودکان کم و تعداد سالمندان افزایش می‌یابد که در نتیجه آن، بیماری‌های مزمن بیشتر و استفاده از پزشک و دارو نیز افزایش خواهد داشت. در چنین شرایطی سالمندان بزرگترین استفاده کنندگان دارو هستند.
جمعیت ۱۰ درصدی سالمندان در کشور اشغال ۴۰ تا ۵۰ درصد تخت‌های بیمارستانی توسط سالمندان در برخی استان ها
وی با بیان اینکه هر چه نسبت سالمندان در جامعه بیشتر باشد تعداد مراجعین به مراکز بهداشتی و درمانی بیشتر می‌شود گفت: در حال حاضر ۱۰ درصد سالمند در کشور وجود دارد و در بعضی شهرستانها ۴۰ تا ۵۰ درصد تخت‌های بیمارستانی توسط سالمندان اشغال شده است. یعنی پنج برابر سهم جمعیتی کشور توسط سالمندان اشغال شده است و این امر طبیعی است چراکه این گروه نسبت به بقیه گروهای سنی بیشتر بیمار می‌شوند و مدت زمان طولانی‌تری بستری می‌شوند که این موضوع علاوه بر فشار بر سیستم درمانی، برای بیمه‌ها نیز هزینه‌های سنگینی در پی دارد.
رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت ادامه داد: اگر سالمندی همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته همراه با استراتژی‌های سالمندیِ سالم و فعال نباشد باعث فشار آمدن به نظالم سلامت می‌شود. اکثر کشورهای دنیا به این نکته توجه دارند که هرچه یک سالمند سنش بالاتر می‌رود، دیرتر وارد بحث ناتوانی، بیماری و مشکلات از کارافتادگی شود. در واقع مهم است که یک سالمند، سالم پیر شود و اگر بیماری هست کنترل شود. آنها آموزش خود مراقبتی دارند. ضمن آنکه سیستم بهداشتی و درمانی و همچنین خانواده از آنها به خوبی مراقبت می‌کنند و همه اینها باعث می‌شود سالمندی مساوی با بیماری نباشد.
تبعات عدم برخورداری از یک برنامه کشوری برای سالمندی سالم و فعال
شتی با اشاره به تبعات عدم برخورداری از یک برنامه کشوری برای سالمندی سالم و فعال عنوان کرد: اگر در کشور برنامه‌ای برای سالمندی سالم و فعال نداشته باشیم، افراد خود مراقبتی نداشته باشند و در نظام سلامت از متخصصین و کارشناسان لازم برخوردار نباشیم در نتیجه سالمندان در خطر بیشتری قرار می‌گیرند سناریوی بدی رقم می‌خورد که خود باعث افزایش تعداد بیمارها و از کنترل خارج شدن روند و افزایش هزینه‌ها می‌شود.
وی درباره روند انجام غربالگری و چکاپ، قبل و حین ورود به سالمندی گفت: در نظام سلامت و در معاونت بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بسته‌های جامع مراقبت‌های بهداشتی برای سالمندان داریم. درحیطه مشکلات شایع سالمندان، اگر فردی مراجعه داشته باشد در واحدهای ارائه خدمات به صورت رایگان غربالگری می‌شود. فشار خون، دیابت، چربی خون بالا، خطر سقوط یا زمین خوردن در سالمندان، مشکلات تغذیه، افسردگی و دو نوع سرطان از جمله مواردی هستند که غربالگری در واحدهای ارائه خدمات از نظیر خانه‌های بهداشت در روستاها و مراکز جامع سلامت در شهرها انجام می‌شود.
عدم پوشش کامل برنامه های پیشگیرانه در سنین سالمندی
رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت درباره وجود برنامه‌های پیشگیرانه از بیماری‌های سالمندان گفت: بله، برنامه‌های خوبی برای پیشگیری از بروز بیماری‌ها در هرکدام از سنین در وزارت بهداشت وجود دارد، ولی مشکل ما این است که متاسفانه در برخی برنامه‌ها پوشش کافی نداریم، به عنوان مثال سالمندان برای ارائه خدمات مراجعه نمی‌کنند و پوشش خدمت ۳۰ درصدی در این گروه داریم و شاید به این دلیل باشد که سالمندان آگاهی و اطلاعات کافی در این باره ندارند.
شتی افزود: ولی به هرشکل، معاونت بهداشت وزارت بهداشت یکی از فعال‌ترین و پربرنامه‌ترین بخش‌های وزارت بهداشت در مباحث رفاهی و اجتماعی است و اقدامات بهتر و جامع‌تری اتفاق می‌افتد.
سالمندان و سندروم آشیانه خالی
دکتر احمد دلبری، رئیس انجمن علمی طب سالمندان و سالمندشناسی ایران نیز با اشاره به سه چالش دوره بازنشستگی و سالمندی در ایران اظهارکرد: نخست آنکه فرایند بازنشستگی در کشور ما به درستی طی نمی‌شود و افراد آمادگی رویارویی با مسائل و مشکلات بازنشستگی و سالمندی را پیدا نمی‌کنند. دوم آنکه بازنشستگی و سالمندی مصادف با خلوت شدن اطراف سالمندان و تنهایی شدن آنها است.
وی افزود: متاسفانه ۳۰ درصد سالمندان، همسرشان را از دست داده‌اند و از آن سو فرزندان نیز ازدواج و خانه را ترک می‌کنند. برخی دوستان و اقوام نیز فوت می‌کنند و همه اینها باعث می‌شود سالمندان دچار سندروم «آشیانه خالی» و انزوا شوند.
این متخصص طب سالمندان با بیان اینکه چالش سوم این است که افراد در دوره سالمندی با وجود پختگی و خرداندوزی، با زوال جسم و شیوع بیماری‌ها مواجه می‌شوند گفت: مجموع این اتفاقات باعث می‌شود افراد در مرحله اول بعد از تنهایی و انزوا دچار اختلالات روحی و روانی شوند که خود منشأ بروز بیماری‌های روحی- روانی و جسمانی است.
درصد ابتلا به بیماری های شایع دوران سالمندی چگونه است؟
وی بیماری‌های دوره سالمندی را نیز برشمرد و گفت: ۳۰ درصد سالمندان دچار بیماری‌های قلبی و عروقی، ۴۰ درصد دچار افت شنوایی، حدود ۲۵ درصد دچار دیاب و حدود ۱۰ درصد دچار آلزایمر و دمانس می‌شوند. همچنین چیزی حدود ۵۰ درصد دچار کم‌بینایی و مشکلات چشمی می‌شوند که مجموع اینها مشکلات بسیاری را برای خانواده‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و سیستم درمانی کشور ایجاد می‌کند.
دلبری ادامه داد: متاسفانه در کشور تمرکز عمدتاً بر درمان است و توجه کمتری به پایش سلامت، غربالگری و پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود، این در حالی است که گفته می‌شود بخش قابل توجهی از بیماری‌های دوره سالمندی قابل پیش‌بینی و پیشگیری است و می‌توان با غربالگری که از دوره میانسالی شروع می‌شود جلوی بروز بخشی از این بیماری‌ها را گرفت.
رئیس مرکز تحقیقات سالمندی ایران دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به برخی تجارب جهانی پیرامون مواجهه با دوران سالمندی اظهارکرد: معمولاً در دنیا زمانی که افراد در آستانه بازنشستگی قرار می‌گیرند، یک یا دو سال آخر خدمت قبل از بازنشستگی چکاپ‌های سلامتی و آموزش‌های خود مراقبتی را انجام می‌دهند. اما درکشور ما بازنشسته شدن بدون هیچ‌گونه آزمایش و آموزشی مبنی بر اینکه چه‌طور در دوران بازنشستگی و سالمندی باید با شرایط سازگار بود اتفاق می افتد و پس از آن افراد رها می‌شوند.
وی ادامه داد: مدتی بعد هم مشاهده می‌کنیم که راهی مراکز درمانی برای درمان بیماری‌های روحی - روانی و جسمی شده و صندوق‌های بازنشستگی لاجرم مجبور به پرداخت هزینه‌های آنها می‌شوند.
صندوق های بازنشستگی بیشتر درگیر مسائل درمانی بازنشستگان می شوند
دلبری با بیان اینکه متاسفانه برنامه‌ای برای دوران سالمندی در ایران نداریم عنوان کرد: در دوره سالمندی صندوق‌های بازنشستگی اعم از صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی بیشتر درگیر مسائل درمان بازنشسته‌ها می‌شوند در حالی که غربالگری و پیشگیری در بسیاری از کشورهای دنیا انجام می‌شوند و افراد قبل از ورود به دوره بازنشستگی آموزش‌های خود مراقبتی دریافت می‌کنند و فرایند بازنشسته شدن دو سال به طول می‌انجامد.
وی افزود: فردی که در آستانه بازنشستگی است در دو سال پایانی خدمت، ۵۰ درصد وقت آزاد دارد و ۵۰ درصد از زمانش را کار می‌کند و در آن بازه زمانی ۵۰ درصدی برای کار، تجربیات ۳۰ ساله‌اش را منتقل می‌کند و در وقت آزاد چکاپ‌های غربالگری را انجام می‌دهد، آموزش‌های خود مراقبتی می‌بیند و اینکه چه‌طور اوقات فراغت خود را بگذراند. این موارد همه در قالب دوره‌های آموزشی در کشورهای توسعه‌یافته دنبال می‌شود.
۵۰ درصد هزینه های درمان بیمه گرهای پایه، صرف بیماری های دوره سالمندی
دلبری درباره برنامه‌های دولت برای حمایت از سالمندان و کاهش بار مراجعه به مراکز درمانی اظهار کرد: بر اساس برآورد اطلاعات موجود، ۵۰ درصد هزینه‌کرد درمان در بیمه‌گرهای پایه یعنی تأمین اجتماعی و بیمه سلامت صرف بیماری‌های دوره سالمندی می‌شود و به این معناست که بیش از ۵۰ درصد منابع برای ۱۰ درصد جمعیت هزینه می‌شود و به همین علت ما در آینده منابع لازم برای تأمین هزینه‌های درمانی این افراد را نخواهیم داشت. راهکار برون‌رفت از این چالش بسیار جدی، غربالگری پیش از بازنشستگی و آموزش‌های خودمراقبتی است.
رئیس انجمن علمی طب سالمندان و سالمندشناسی ایران در خاتمه تاکید کرد که سازمان‌های بیمه‌گر و بازنشستگی باید به سمت پیشگیری از بیماری‌ها بروند و قبل از اینکه به عنوان مثال یک سالمند دچار شکستگی از ناحیه لگن شود و بخواهند هزینه‌های هنگفت پروتز و مانند آن بپردازند، اقدامات پیشگیرانه را در برنامه‌های خود بگنجانند. نباید فراموش کنیم که هزینه‌های دو سال آخر عمر هر سالمند تقریباً با هزینه‌های کل عمر وی برابری می‌کند.
نظر شما