طبابت را چطور شروع کردید؟
وقتی تحصیلات دانشگاهی‌ام به پایان رسید، برای خدمت به هم‌وطنانم راهی کردستان شدم. بهترین دوره زندگی‌ام در حوزه خدمت و درمان را در آن زمان تجربه کردم. در آنجا بهترین خدمات پزشکی و بهداشتی وجود داشت، چون با نظارت آقای دکتر حسین ملک افضلی که بعدها به معاونت وزارت بهداشت رسیدند به عنوان مدیر شبکه فعالیت می‌کردیم. او در استان کردستان با همان توانایی که بعدها او را به معاونت وزارت بهداشت رساند بر ما مدیریت می‌کرد تا بهترین خدمات را به استان کردستان ‌ارائه دهیم. همین مسئله دلیلی شد تا وزیر وقت به بازدید آن منطقه آمد و ما را تشویق کرد. بهترین کارهای عمرم را در آن منطقه انجام دادم.

چرا وجود پزشکان اطفال در کشور اهمیت دارد؟
کودکان سرمایه‌های کشور هستند و نیروی کار آینده را تشکیل می‌دهند. انسان‌های توانمند نقش مهمی در آینده کشور ایفا می‌کنند. تا آن‌ها پا نگیرند کشور اصلاح نخواهد شد. بنابراین نقش پزشک کودکان حائز اهمیت است. متخصصان کودک در ارتباط با خانواده این کودکان قرار می‌گیرند و با آن‌ها در تماس نزدیک هستند. پزشکان اطفال حق زیادی بر گردن مردم و سیاست‌گذاران دارند، اما متأسفانه حق‌شان در ایران نادیده گرفته شده است.

اگر بخواهید نقش متخصصان طب اطفال در سلامت را با شغل دیگری مقایسه کنید،‌آن را چطور تشبیه می‌کنید؟
نقش پزشکان اطفال در سلامت مانند نقش معلمان در آموزش و تربیت کودکان است. معلم است که به کودک آموزش می‌دهد پس بهترین معلمان را برای دوره ابتدایی باید به خدمت گرفت. بعضأ متخصصان اطفال و معلمان در ایران از جایگاه مناسبی برخوردار نیستند. قدر معلمان و متخصصان کودکان را باید دانست. سرمایه‌ کشور، سرمایه‌ انسانی است نه نفت و ذخایر معدنی.

چرا پیشگیری در طب اطفال اهمیت دارد؟
در طب اطفال پیشگیری اولویت دارد و باید به سمت آن حرکت کنیم. با رعایت سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب می‌توان از بروز بیماری در افراد به‌ویژه کودکان جلوگیری کرد. در حالی که روند درمان همراه با هزینه‌های فراوان مالی و روحی با درد و رنج بسیار است.

مهم‌ترین دوره در سلامت کودکان چه زمانی است؟
در هزار روز اول زندگی، شخصیت و رفتار کودک به عنوان یک انسان شکل می‌گیرد. منظور از هزار روز، نُه ماه بارداری و سال اول و دوم زندگی است که «دوره طلایی» محسوب می‌شود. این دوره منشأ بسیاری از بیماری‌های دوران کودکی و بزرگسالی است که به چگونگی تغذیه و رشد در دوران جنینی مربوط می‌شود. از زمانی که نطفه تشکیل شد با مراقبت از سلامت جسم و روان کودک، ۸۰ درصد و تا سن پنج‌سالگی، ۹۰ درصد رشد مغزی شکل می‌گیرد. بنابراین باید توجه ویژه‌ای به تغذیه و سلامت غذایی کودکان شود. سیستم بهداشتی باید به دوره کودکی توجه خاصی داشته باشد. مراقبت‌های مربوط به فشارخون، دیابت و بیماری‌های قلبی باید قبل از دو سالگی در کودک بررسی و کنترل شود.

به عنوان رئیس انجمن پزشکان کودکان در مورد گرایش دانشجویان به تخصص در حوزه اطفال چه آماری دارید؟
ظرفیت پزشکی اطفال در چند سال اخیر تکمیل نشد. یعنی برای ۵۰ سهم برای تخصص اطفال، ۲۵ نفر داوطلب داشتیم. طبیعتاً در این فضا رقابتی هم وجود ندارد چون پزشکان از لحاظ مالی تأمین نمی‌شوند. در رشته‌های تخصص داخلی و همچنین اطفال استقبال چندانی صورت نمی‌گیرد.

همان‌طور که گفتید آمارها از کاهش پزشکان اطفال خبر می‌دهند، دلیل کاهش تمایل پزشکان عمومی به تخصص به‌ویژه اطفال چیست؟
وقتی که پزشک از نظر مالی تأمین نباشد ناچار می‌شود تعداد زیادی از بیماران را در روز ویزیت کند و همین امر باعث پایین آمدن سطح کیفی کارش می‌شود. باید کیفیت مدنظر باشد نه کمیت. یک پزشک می‌خواهد که بهترین خدمت را به بیمارانش ارائه دهد. رفع این مسائل نیازمند انجام تمهیدات مناسبی است که در ابتدای امر باید پوشش بیمه‌ای هزینه‌های درمان، اصلاح و تقویت شود. معتقدم با رفع این مشکلات، بسیاری از مسائل حوزه درمان مردم هم از بین می‌رود؛ در غیر این صورت انجام هرگونه تلاش خارج از این مسیر می‌تواند منجر به هدررفت وقت و انرژی شود و هدررفت انرژی نیز مصداق بارز چیزی است که در کشورهای جهان سوم اتفاق می‌افتد.

آیا افزایش سهمیه رشته پزشکی برای ورود به مراکز دانشگاهی را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
به‌تازگی سهمیه رشته‌های پزشکی افزایش یافته است، در حالی که این امر کارگشا نیست و باعث به‌وجود آمدن مشکلات بیشتر می‌شود. با افزایش بار آموزش، تعداد اساتید کمتر شده و دسته‌ای از پزشکان به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. پس باید با توجه به توانی که داریم دانشجو جذب کنیم و کمیت را فدای کیفیت نکنیم.

آیا خدمات دولتی و خصوصی در حوزه اطفال با هم تفاوت دارند؟
در بخش‌های دولتی با توجه به پرداخت هزینه‌های درمان بر مبنای تعرفه دولتی با تراکم بیماران مواجه هستیم که بعضاً می‌تواند منجر به کاهش کیفیت رسیدگی شود. در بخش خصوصی سعی می‌شود که پزشک با بیمار تعامل و ارتباط مناسبی برقرار کند. این در حالی است که در این مراکز به دلیل دریافت هزینه‌های گزاف، کیفیت درمان اهمیت بسیاری پیدا می‌کند.

شما سال‌هاست در انجمن پزشکان اطفال مشغول به کار و در حال حاضر رئیس این انجمن هستید. برای بهبود خدمات چه کرده‌اید؟
در ایران انجمن پزشکان کودکان، چرخ پنجم است. انجمن اطفال نقش تأثیرگذاری در سیاست‌گذاری بهداشتی کشور ایفا نمی‌کند، زیرا رسم بر مشورت نبوده و از انجمن ما سؤالی نکردند و تصمیمات خودشان را گرفتند و من را به عنوان شخص حقوقی محرم حساب نمی‌کنند.

مسائل و چالش‌های پیش‌روی متخصصان اطفال چیست؟
اگر پزشکی مطب خصوصی باکیفیت نداشته باشد، مراجعه‌کننده کمتری به مطبش خواهد داشت. در یک مطب باکیفیت تعداد مراجعان نباید بیش از ۲۰ نفر باشد و با این تعداد بیمار و تعرفه ویزیتی که دولت تعیین کرده خرج و مخارج یک مطب تأمین نمی‌شود. در این شرایط پزشکان هم به‌تدریج وابستگی خودشان را با بیمه کم می‌کنند و هزینه درمان به دوش بیمار می‌افتد و این امر منجر به تعطیلی مطب می‌شود.

مدتی است درباره طب سنتی بیشتر صحبت می‌شود. به عنوان پزشکی با بیش از نیم قرن تجربه در این مورد چه نظر ی دارید؟
طب سنتی و طب مدرن را نباید مقابل هم قرار داد. البته طب سنتی، در گروه پزشکی قرار نمی‌گیرد. در ایران زمان بوعلی سینا طب سنتی جایگاه خودش را داشته و ما متخصصان مخالف آن‌ها نیستیم و مردم هم حق دارند به هر کسی تمایل دارند مراجعه کنند.

پدرومادرها برای آوردن کودکان نزد پزشک با چالش‌هایی مواجه‌اند. آیا متخصصان اطفال آموزش‌هایی در مورد نحوه برخورد با کودکان می‌گذرانند؟
کوشش متخصصان اطفال بر این است که محیط آرامی در بخش‌های خصوصی برقرار کنند که این امر در فرایند درمان بسیار کمک‌کننده است و منجر به افزایش حضور مراجعه‌کننده به مطب می‌شود. بنابراین متخصص اطفال به کودک احترام می‌گذارد و با آرامش رفتار می‌کند. والدین اگر ببینند پزشک با کودک مانند یک شیء رفتار می‌کند بار دیگر او را نزد آن پزشک نمی‌برند. بنابراین این جزء حرفه پزشک اطفال است که به والدین احترام بگذارد و با کودک تا جایی که می‌تواند به آرامی و نرمش برخورد کند تا او هم با لبی خندان از در مطب خارج شود.
به‌طور کلی در بخش خصوصی اگر چنین نباشد، تعداد مراجعان به مطب کاهش می‌یابد، اما در مراجعه به پزشک برخی از کودکان که بداخلاق هستند با پدرومادر خود هم نمی‌سازند. این گروه مشکلاتی دارند که باید آن‌ها را با دقت بررسی کرد و برخی از آن‌ها باید تحت‌نظر روانپزشک قرار بگیرند چون ممکن است دارای اختلالات روانی و رفتاری باشند. این کودک در آینده می‌خواهد به مدرسه و جامعه برود و از الان باید معالجه شود، مشکل این است که پدر و مادرها به اختلالات روانی و رفتاری کودکان‌شان آن‌طور که باید و شاید دقت نمی‌کنند، دائم به فکر قد و وزن هستند و وقتی به رفتار می‌رسد می‌گویند بچه است و هر اشتباه و کار را پای بچگی می‌گذارند. این درحالی است که شیطنت، شکستن و انداختن اندازه دارد و همان‌طور که بیماری جسمی باید مداوا شود بیماری رفتاری هم نیاز به درمان دارد که درمان آن به مراتب سخت‌تر از بیماری جسمی است و روانپزشکان اطفال مسئول درمان همین قسمت‌ها هستند. در کل حرف من این است که با بچه‌های متعادل چه در بخش دولتی و چه خصوصی مشکلی نداریم و از پس‌شان برمی‌آییم. آن دسته از کودکانی که در برابر پزشک داد و فریاد می‌کنند و با بی‌قراری از درمان گریزانند، مریض هستند و یکی از وظایف پزشک اطفال این است که کودکان را قبل از رفتن به مهدکودک نزد پزشک روانشناس کودکان بفرستد تا مدوا شود و پس از درمان اختلالات رفتاری به مهد، مدرسه و جامعه برود.

قطعاً اهمیت سلامت روانی کودکان کمتر از سلامت جسمی آن‌ها نیست، اما سؤال من چیز دیگری بود؛ به قول معروف «چون سر و کار تو با کودک فتاد، پس زبان کودکی باید گشاد» آیا پزشکان اطفال در دوران تحصیل نحوه برخورد با کودک و آموزش زبان کودکی را فرامی‌گیرند؟
به‌طور خودکار و پی‌درپی این اتفاق می‌افتد، مثلاً من وقتی به دانشجو درس می‌دهم تأکید می‌کنم اول جاهایی را معاینه کنید که درد ندارد و نقاط دردناک را در آخر معاینه کنید.

یعنی مثلاً واحد درسی با عنوان «برخورد با کودک» وجود ندارد؟
استادان به‌طور معمول پس از اینکه به دانشجویان آموزش می‌دهند اعضای مختلف بدن کودک را چطور معاینه کنند، این را هم می‌گویند که کوشش کنند معاینه در دامن مادر انجام شود و حتی‌الامکان مهربانی خود را نشان دهید و تا جای ممکن محیط را آرام نگه‌ دارید، چون این بخشی از پزشکی اطفال است. نتایج برقراری ارتباط مناسب بین پزشک و بیمار رضایتمندی بیماران را به همراه دارد. در بخش‌های خصوصی و دولتی پزشکان اطفال با کودکانی که رفتار متعادلی دارند ارتباط نزدیک و خوبی برقرار می‌کنند.

به عنوان رئیس انجمن کودکان ایران موضع شما در برابر مسئله جوانی جمعیت چیست؟
در کل دنیا تلاش بر این است که جوانی جمعیت اتفاق بیفتد. اگر ما می‌خواهیم جمعیت ایران ۸۰میلیونی را به ۱۰۰ میلیون نفر برسانیم باید کیفیت را هم افزایش دهیم، چون این امر در صورت بی‌کیفیت بودن، فقط بار اضافی برای جامعه است. بنابراین چطور می‌شود از جوانی جمعیت صحبت کرد اما از افزایش کیفیت زندگی صحبت نگفت؟ متأسفانه خانواده‌های مرفه و تحصیلکرده توجهی به جوانی جمعیت ندارند اما در خانواده‌هایی که از لحاظ مالی، فرهنگی و اقتصادی در سطح پایین جامعه قرار دارند، از جوانی جمعیت استقبال می‌کنند. البته قصد بی‌احترامی به کسی یا بخشی از جامعه را ندارم اما استقبال خانواده‌های نیازمند و فقیر از جوانی جمعیت باعث می‌شود سیکل فقر نسل به نسل تکرار ‌شود. نیازمندی هم انواع مختلفی دارد؛ نیازمندی فرهنگی و اقتصادی از شناخته شده‌ترین انواع آن است و به هر حال پدر غنی فرهنگی که احتمالاً تحصیلکرده است فرزند بهتری پرورش می‌دهد.
از لحاظ پزشکی هم برای افزایش جمعیت، باید از دوران بارداری تا زمانی که کودک بزرگ می‌شود مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی انجام شود. مراقبت باید در تمام مراحل انجام شود و این‌طور نباشد که به افراد فلان میلیون تومان جایزه بدهند. گاهی می‌بینیم مبالغی که برای فرزندآوری هدیه داده می‌شود خرج رفاه فرزند و حتی تغذیه او نمی‌شود بلکه والدین آن را برای خود هزینه می‌کنند. مثلاً برای خودشان طلا، تلویزیون و... می‌خرند و خرج کار دیگر می‌کنند. چون فکر می‌کنند جایزه برای کاری است که خودشان انجام داده‌اند نه برای رفاه کودک. اگر پول با نیتی که برای این کار اختصاص داده‌شده هزینه می‌شد خوب بود، اما تجربه من این است که بخشی از افراد پولی که برای فرزندآوری داده می‌شود را در جایی غیر از رفاه خانواده هزینه می‌کنند. به هر حال همه ما دل‌مان می‌خواهد که فرزندان‌مان از خودمان بهتر باشند و ایرانی‌ها همچنان در سراسر دنیا بدرخشند، بنابراین باید با تمام وجود مراقب فرزندان ایران بود و خدمات و رفاه جامعه را ارتقا داد. اگر جوانی جمعیت بدون توجه به این نکات اتفاق بیفتد شرایط به نوعی تغییر خواهد کرد که افراد جوان آن‌قدر که انتظار می‌رود کمک حال کشور نخواهند بود.