به گزارش آتیه‌آنلاین، چارت تشکیلاتی این کارشناسان تنها از یک نیرو تشکیل شده و رسیدگی به این حجم از مسئولیت تنها باید توسط یک فرد انجام شود؛ آن هم در شرایطی که امکان ارتقای شغلی برای این گروه حرفه‌ای وجود ندارد و پس از سال‌ها فعالیت و تا رسیدن به بازنشستگی در رده شغلی خود باقی می‌مانند. برای اطلاع از چگونگی انجام وظایف به سراغ یکی از کارشناسان بهداشت محیط تأمین‌اجتماعی رفتیم و گپ‌وگفتی صمیمانه را با او انجام دادیم. مژگان ترحمی در بیمارستان تأمین‌اجتماعی شفای سمنان مشغول به فعالیت است و بیش از ۲۰ سال سابقه خدمت دارد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه ملاحظه می‌فرمایید.
مهم‌ترین وظایف کارشناسان بهداشت محیط در بیمارستان‌ها چیست و چه اقداماتی از سوی این گروه حرفه‌ای انجام می‌شود؟
وظایف و اقدامات واحد بهداشت محیط بیمارستان‌ها بسیار متنوع است، اما اگر بخواهم به مهم‌ترین این وظایف اشاره کنم، باید بگویم آن دسته از خدماتی که ارتباط مستقیم با ایمنی و رضایتمندی بیماران و مراجعه‌کننده‌ها دارد، در رأس قرار می‌گیرد. بیمارستان‌ها بر اساس وظایف ذاتی خود خدمات تشخیصی و درمانی ارائه می‌دهند و در صورتی که اصول گندزدایی و نظافت به شیوه اصولی انجام نشود، خطرات جبران‌ناپذیری را در جامعه ایجاد می‌کند. با توجه به گستردگی خدمات بیمارستان‌ها، وظیفه کارشناسان بهداشت محیط نیز به چند بخش تقسیم می‌شود که از جمله آن می‌توان به تدوین دستورالعمل‌های بهداشتی در زمینه نظافت، پاکسازی و گندزدایی سطوح، تمیزی ملحفه، پتو و سایر منسوجات، بهداشت واحد آشپزخانه، نظارت بر دفع پسماندهای بیمارستانی، بهداشت آب شرب و مدیریت فاضلاب و سایر موارد اشاره کرد.
این وظایف در زمینه اجرای دستورالعمل‌های بهداشت سطوح چگونه انجام می‌شود و جزئیات اجرای آن به چه نحو است؟
نظافت، پاکسازی و گندزدایی سطوح بیمارستان‌ها در هر سه شیفت کار انجام می‌شود. بر این اساس تعیین محلول‌های گندزدای سطوح با کیفیت و پیگیری تهیه می‌شود و استفاده از این مواد در مراکز درمانی برعهده کارشناسان بهداشت محیط قرار دارد. همچنین آموزش کارکنان خدمات در زمینه نحوه انجام نظافت صحیح و مصرف درست محلول‌های پاک‌کننده در قالب برگزاری کلاس‌های آموزشی و چهره‌به‌چهره از دیگر وظایف این کارشناسان به شمار می‌رود. مرحله آخر، نظارت بر حُسن انجام کار است که به‌صورت دوره‌ای انجام شده و در صورت مشاهده اختلال، با اطلاع‌رسانی به مسئول بخش، رفع آن پیگیری می‌شود.
همان‌طور که اشاره کردید، یکی دیگر از وظایف کارشناسان بهداشت محیط نظارت بر تمیزی ملحفه، پتو و سایر منسوجات است؛ در این زمینه چه برنامه‌هایی وجود دارد؟
باید بگویم، انجام اموری مانند نظارت بر تأمین البسه، ملحفه، پتو و سایر منسوجات بیماران به‌طور کاملاً تمیز و آلودگی‌زدایی شده برعهده کارشناسان بهداشت محیط قرار دارد. معمولاً این وسایل از نوع چندین‌بار مصرف در بیمارستان‌ها تهیه می‌شود تا پس از شست‌وشو دوباره مصرف شود. از این رو اولین مرحله‌ای که کارشناسان بهداشت محیط به آن ورود می‌کنند، تهیه منسوجات باکیفیت است تا در اثر شست‌وشو و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده از بین نروند و این اقدام به صرفه و صلاح بیمارستان‌هاست. سپس دستورالعمل‌های شست‌وشو تدوین می‌شود. از جمله اینکه چگونه البسه آلوده و عفونی در بخش‌ها تفکیک شده و به واحد رختشویخانه منتقل شود. یا اینکه لباس‌های عفونی و غیرعفونی با چه دمای آب و چه ترکیب مواد شوینده شسته شود. همچنین اتوکشی، بسته‌بندی و تحویل منسوجات نیز نظارت‌های خود را دارد.
این اقدامات بیشتر در بخش‌های درمانی انجام می‌شود؛ خارج از این حوزه و در بحث بهداشت آشپزخانه، چه مسئولیت‌هایی برعهده دارید؟
در واحد آشپزخانه کارشناسان بهداشت محیط مسئولیت‌های متعددی برعهده دارند؛ آن‌ها بر تهیه مواد غذایی اولیه سالم و بهداشتی و نگهداری و انبارش مناسب این مواد نظارت می‌کنند. همچنین روند بهداشتی آماده‌سازی، طبخ، توزیع و سرو غذا زیر نظر کارشناسان بهداشت محیط انجام می‌شود. در این میان، نکات ریزی هم وجود دارد که باید رعایت شود؛ مانند نظافت و گندزدایی سطوح و ابزار، استفاده از ظروف و ابزار استاندارد، رعایت بهداشت فردی کارکنان واحد و نحوه انبار کردن مواد شوینده و گندزدا به دور از مواد غذایی. تلاش ما این است که هیچ بیماری با استفاده از غذای بیمارستان مجدداً بیمار نشود.
دفع پسماندهای بیمارستانی از جمله مباحث بسیار مهمی است که در صورت عدم رعایت علاوه بر تأثیرگذاری بر سلامت شهروندان، اثرات مخربی نیز بر محیط زیست وارد می‌کند. در این زمینه چه اقداماتی انجام می‌شود؟
همان‌طور که می‌دانید بیمارستان به دلیل مراقبت از بیماران، ضایعات بسیار آلوده‌ای تولید می‌کند که اگر به‌طور صحیح مدیریت نشود، می‌تواند برای جامعه خطرات جبران‌ناپذیری ایجاد کند. از این رو کارشناسان بهداشت محیط از اول خط تولید پسماند، وارد کار می‌شوند و آموزش‌های لازم را به کادر درمان، بیماران و همراهان ارائه می‌دهند. بخشی از این آموزش‌ها به‌صورت تهیه تراکت، پمفلت یا برگه‌های اطلاع‌رسانی و بخشی دیگر با برگزاری کلاس‌های یادگیری و حتی آموزش چهره‌به‌چهره انجام می‌شود. در این روند اعلام می‌شود که نحوه جمع‌آوری پسماندهای عفونی، غیرعفونی، تیز و برنده و پسماندهای شیمیایی و دارویی چگونه است و باید در کدام سطل زباله ریخته شود. زیرا زباله‌های بیمارستانی بر اساس کدبندی رنگی تفکیک می‌شود تا به‌طور امن به مرحله امحا برسد. علاوه بر آموزش، تهیه وسایل و ابزار تفکیک مانند «سیفتی باکس» های سرسوزن و نیز جای‌گذاری سطل‌ها زیر نظر کارشناسان بهداشت محیط قرار دارد و پرسنل خدماتی اجازه ندارند که سطل‌ها را هرجایی قرار دهند.
بحث بعدی، مربوط به بازبینی بهداشت آب است؛ در این زمینه هم توضیح دهید.
کارشناسان بهداشت محیط برای اطمینان از سالم بودن آب شرب، کنترل‌هایی انجام می‌دهند. باید اشاره کنم که آب شرب بیمارستان‌ها به‌طور معمول از شبکه آب شرب شهری تأمین می‌شود و نیازی به کلرزنی مخازن ذخیره آب نیست، اما به دلیل وسعت بیمارستان‌ها و احتمال ایجاد ترکیدگی لوله و ورود آلودگی به داخل سیستم لوله‌کشی، موظف هستیم روزانه آب شرب بیمارستان را در قسمت‌های مختلف، کلرسنجی کنیم تا مطمئن شویم آب مصرفی سالم است. همچنین ماهانه نمونه‌های میکروبی از مخزن ذخیره آب شرب بیمارستان و شیرها برداشته می‌شود. علاوه بر آن نمونه‌گیری‌های شیمیایی به منظور بررسی کیفیت آب شرب در فواصل زمانی شش‌ماهه صورت می‌گیرد.
با توجه به این حجم مسئولیت و فعالیت، با چه مسائلی برای اجرای دقیق این موازین و برنامه‌های بهداشتی مواجه هستید؟
مسئولیت کارشناسان بهداشت محیط بسیار سنگین است. با توجه به شناختی که از همکاران سازمانی و غیرسازمانی دارم -اگر تعریف از خود نباشد- می‌توانم بگویم کارشناسان بهداشت محیط، نیروهایی بسیار کاری هستند و حتی لحظه‌ای هم استراحت ندارند. متأسفانه زحمات این کارشناسان آن‌گونه که باید دیده نمی‌شود. هنگام سرکشی‌ها معمولاً استنباط می‌شود که بهداشت‌کاران محیط مراجعه می‌کنند و موارد نقص بهداشتی را یادآوری کرده و می‌روند، اما اینکه چه اقداماتی در حوزه تغذیه، تأسیسات بیمارستان، آب شرب، مدیریت پسماند و... به عمل می‌آید، دیده نمی‌شود. از طرفی کارشناسان بهداشت محیط باید بتوانند تعامل مناسب با کارکنان داشته باشند. همواره به همکاران می‌گویم، یک بازرس بهداشت یک بار سرکشی می‌کند و ممکن است که دیگر دیده نشود، اما ما قرار است به مدت ۳۰ سال در یک مرکز بمانیم و کار نظارتی داشته باشیم و باید تلاش کنیم تا با برخورد خوب به نتیجه مطلوب برسیم. در این روند با همکاران دارای کمترین سطح سواد تا پزشکان متخصص و فوق تخصص در تعامل هستیم و موفقیت در ایجاد روابط حسنه و در عین‌حال پیشبرد اهداف مهم است.
اهمیت انجام مراقبت‌های بهداشتی را به‌ویژه در بیمارستان‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هدف کارشناسان بهداشت محیط بر این اصل استوار است که از انتقال آلودگی محیط به افراد جلوگیری کنند؛ زیرا بیماران با نقص در سیستم ایمنی مواجه هستند. ما همه تلاش خود را به‌کار می‌بندیم تا جلوی انتقال آلودگی از محیط به بیمار گرفته شود. بنابراین سطحی که بیمار روی آن می‌خوابد و غذا و خدمات هتلینگ دریافت می‌کند باید به قدری تمیز و بهداشتی باشد که سبب بیماری مجدد برای او نشود. باید یادآوری کنم که دامنه فعالیت ما معطوف به چارچوب بیمارستان نیست و به محیط زیست اطراف نیز کشیده می‌شود.
درحال حاضر کدام‌یک از برنامه‌های شما در اولویت رسیدگی قرار دارد؟
اولویت امور هر واحدی، ایجاد ایمنی و نکته بعدی جلب رضایت بیماران است. در روند درمان، هرچقدر خدمات مناسبی به بیماران ارائه شود اما اگر از نظر بهداشت و نظافت موردی پیش بیاید، در نهایت بیماران با نارضایتی بیمارستان را ترک می‌کنند. خاطره جالبی در این زمینه دارم که بیان آن خالی از لطف نیست؛ برای بازدید وضعیت بهداشت به یکی از بخش‌های بستری رفته بودم و طبق روال کار سرویس‌های بهداشتی را نیز زیر نظر قرار دادم. از یکی از بیماران خواستم که اگر مشکلی در زمینه نظافت پیش آمده، به من بگوید. در پاسخ گفت که من چه مشکلی می‌توانم داشته باشم، وقتی شما که یک کارشناس بهداشت هستید، سرویس بهداشتی مرا بازدید می‌کنید که شسته شده است یا خیر. این پاسخ او بسیار برایم ارزشمند بود و سبب شد تا نظرخواهی از بیماران را همواره به عنوان یک وظیفه به‌طور جدی دنبال کنم؛ زیرا این نحوه رسیدگی منجر به افزایش رضایتمندی بیماران می‌شود.
نظر شما