لطفا بفرمایید اسکیزوفرنی چیست و در اثر چه عواملی به‌وجود می‌آید؟

اسکیزوفرنی یا شیزو فرنی یک اختلال روانی است که مشخصه آن ازکارافتادگی فرایندهای فکری و پاسخگویی عاطفی ضعیف است. این بیماری می‌تواند سیری طولانی‌مدت و یا کوتاه‌مدت داشته باشد و اثرات آن از دامنه متوسط تا شدید در نوسان باشد. در حالت مزمن این بیماری ساختار شخصیت فرد را از هم می‌پاشد و فعالیت‌های او را مختل می‌کند. این بیماری معمولاً خود را به صورت توهم شنیداری، توهم‌های جنون‌آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهد. این بیماری با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است از این‌رو فشار زیادی به بیمار و خانواده‌اش وارد می‌شود. معمولا این بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد اختلالی در تفکر، باورها، ادراک، احساسات یا رفتار را از خود نشان بدهد. به عنوان مثال، ممکن است نوع گفتار یک فرد نامنظم باشد یا سریع و غیرمنسجم صحبت کند. احتمال دارد این بیماران کلمات جدیدی را از خودشان ابداع کنند و آنها را به‌کار بگیرند از اینرو دیگران متوجه صحبت آنان نمی شود و باعث مختل‌شدن روابط اجتماعی بیمار می‌شود. همچنین می‌تواند باعث عدم سازماندهی افکار شده و باعث شود فرد بیمار به گونه‌ای رفتار کند که دیگران را در معرض خطر قرار دهد. تاکنون علت شناخته‌شده‌ای برای این بیماری کشف نشده است. اما آنچه که مشخص است این است که مانند بسیاری از بیماری‌ها توارث و ژنتیک در آن نقش مهمی دارد به‌طوریکه اسکیزوفرنی در کسانی بیشتر دیده می‌شود که در بستگان درجه یک آنان یعنی برادر، خواهر، پدر و مادر بیماری مشابه وجود داشته باشد. بعضی دیگر از علل عبارتند از اختلالات ساختاری مغز، عفونت‌ها، سوء‌تغذیه، بیماری‌های دوران بارداری مادر، صدمات زایمانی، حوادث و ضربه‌های مغزی، تغییرات ناقل‌های عصبی شیمیایی و هورمون‌ها.

این بیماری دارای چه علائمی است؟

بیماران مبتلا به اسکیزو فرنی بر اساس علائمی که دارند، در چندین گروه مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که نشانه‌های خفیف این بیماری عبارتند از کاهش تمرکز، انزوا طلبی، مشکلات خواب مانند پرخوابی یا کم خوابی، تحریک‌پذیری غیر نرمال، داشتن مشکل در انجام و ارائه تکالیف و ضعف در عملکرد تحصیلی. علایم مثبت مجموعه‌ای از رفتارها است که عموماً در افراد سالم مشاهده نمی‌شود مانند اختلال خواب، انکار بیماری، اختلال هیجان، رفتارهای عجیب و غریب و توهم و هذیان که معمولا هذیان‌ها بسیار شایع تر از توهمات هستند. علایم منفی کناره گیری از محیط و انزوا طلبی، عدم رسیدگی به بهداشت فردی، کم صحبت‌کردن، کاهش تمرکز و انرژی و دوری از آشنایان و اقوام درجه اول است. علایم شناختی این بیماری هم عبارتند از عدم اختلال درتوجه کردن، مشکل در حافظه و عملکرد ضعیف اجرایی. زمانی که علائم هشداردهنده تظاهر پیدا می‌کند، لازم است که شخص به سرعت به مراکز درمانی رسانده شود تا تحت‌نظرباشد.

آیا این بیماری قابل تشخیص است؟

هیچ آزمایش تشخیصی برای ارزیابی اسکیزوفرنی وجود ندارد. پزشک با مشاهده چگونگی رفتار فرد این عارضه را تشخیص می دهد. وی همچنین در مورد سابقه سلامت جسمی و روانی فرد از او سوال می‌کند.

لطفا در مورد رفتار این افراد توضیحاتی بفرمایید؟

این اختلال به صورت توهم بروز پیدا می‌کند و خود را به صورت توهم‌های شنوایی و بینایی نشان می‌دهد، مثلا بیمار صداهایی می‌شنود که به او دستور می‌دهد کاری را انجام دهد یا افراد یا اشیایی را می‌بیند که وجود خارجی ندارند.‏ ‏اختلال در تفکر فرد باعث درهم ریختگی ذهن و تداعی‌ها و علاوه بر آن منجر به بی‌ربط‌گویی می‌شود.‏ ‏هذیان (وجود اختلال در محتوای تفکر) نیز از دیگر علایم مثبت بیماری اسکیزوفرنی است که باورهای غلط را در فرد به وجود می‌آورد و به صورت احساس بدبینی و گزند و آسیب، بروز پیدا می‌کند.‏ در این حالت فرد تصور می‌کند کسانی با او دشمنی دارند و می‌خواهند به او صدمه بزنند و یا تصور می‌کند اعضای خانواده یا اطرافیانش می‌خواهند او را مسموم کنند یا بکشند.‏‏ انواع دیگری از هذیان‌ها هم وجود دارد که بیمار خود را آدم مهم و بزرگی می‌داند یا هذیان کنترل، که در این حالت بیمار اسکیزوفرنی تصور می‌کند فرد یا افرادی او را کنترل می‌کنند، افکارش دست خودش نیست یا می‌تواند افکار دیگران را بخواند و در ذهن دیگران تاثیر بگذارد. ‏
هذیان دیگری نیز وجود دارد که بیمار فکر می‌کند از کرات دیگر با او ارتباط دارند. از جمله علایم بیماری می‌توان به اختلال در عواطف اشاره کرد به گونه‌ای که یا عواطف در فرد کند می‌شود یا از بین می‌رود و به نیازهای خود و عزیزانش مانند فرزند و همسرش اهمیتی نمی‌دهد یا احساسات دگرکشی پیدا می‌کند. نبود عملکرد نیز از دیگر علایم منفی بروز اسکیزوفرنی است. در این وضعیت فرد به بهداشت لباس و نوع غذای خود اهمیت نمی‌دهد و اگر محصل است به یک‌باره یا تدریجی و در زمان کوتــاه، دچار تنبــلی و بی‌توجهی به درس‌هایش می‌شود و یا در عملکرد شغلی خود دچار مشکل می‌شود. اما نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت، این است که به مرور زمان علایم مثبت در بیمار از میان می‌رود و علایم منفی افزایش می‌یابد، یعنی کم‌کم بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی از یک آدم پرخاشگر و هذیان‌گوی عصبی، به یک آدم گوشه‌گیر و عزلت‌نشین تبدیل می‌شود. ‏

آیا بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانند برای جامعه خطرناک باشند؟

بله، بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند برای فرد مبتلا و افراد اطرافش خطرناک باشد، به خصوص اگر بیماری برای مدت طولانی بدون درمان باقی بماند. برخی از عوارض احتمالی این بیماری شامل افزایش خطر خودکشی، انجام اقدامات خشونت‌آمیز و نقص در عملکرد فردی و اجتماعی است. بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مشکل مراقبت از خود دارند به طوریکه به دیگران برای کمک تکیه می‌کنند بنابراین، درمان به موقع بیماری اسکیزوفرنی از اهمیت بالایی برخوردار است.

لطفا در مورد درمان این بیماری هم توضیحاتی بفرمایید؟

برای این بیماری‌ها البته درمان دارویی وجود ندارد، بلکه تمامی داروهایی که تجویز می‌شوند می‌توانند از بروز اختلال بیش از حد آن جلوگیری کنند و تا حدی کنترل‌کننده باشند. بسیاری از این بیماران به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند. همچنین اثرات جانبی داروها باعث می‌شود که اثر بخشی آنها جهت درمان به میزان زیادی کاهش یابد. از این رو روانپزشکان سعی در ایجاد و توسعه درمان‌های شناختی- رفتاری جهت درمان این بیماری می‌کنند. حضور اعضای خانواده و دوستان برای کمک به فرد مبتلا، دریافت درمان مناسب و تحت کنترل درآوردن علائم اسکیزوفرنی بسیار حیاتی است. همچنین برقراری ارتباط رودررو با دیگران به صورت منظم یکی از راه‌های مؤثر برای آرام‌سازی سیستم عصبی و استرس است.