در مطلب قبل گفتیم TA مخفف (Transactional Analysis) که در فارسی روان به تحلیل رفتار متقابل ترجمه شده است،‌ دوره‌هایی که متمرکز بر رویکرد تحلیل رفتار متقابل هستند معمولاً فصول مشترکی دارند و تا آنجا که من تجربه و اطلاع دارم دوره تحلیل رفتار متقابل از شناخت ساختار شخصیت و تقسیم بندی مختص این نظریه شامل تقسیم بندی شخصیت به سه قسمت والد، بالغ، کودک آغاز می‌شود.

به طور کلی در این نظریه هر یک از ما رفتارهایی را براساس نقش‌های والد، کودک، یا بالغ نقش ایفا می‌کنیم. تحلیل رفتار متقابل در تلاش است تا ما را بیش از پیش با بالغ خود روبرو کند چرا که رفتار دو انسان بالغ، کمترین میزان از تنش را دارد. این در حالیست که همه ما نیاز به ایفای نقش‌های والدی و کودکی را هم در زندگی خود داریم.

به نظر می‌رسد همین سادگی و آموزش همگامی این سه بخش شخصیت در رویکردی که جزو روانکاوی و روانشناسی دسته بندی می‌شوند، "تحلیل رفتار متقابل" را به یکی از محبوب‌ترین شیوه‌های درمان بین افراد غیر روانشناس تبدیل کرده که در همه جای دنیا از جمله ایران هم رواج یافته است، اما در عمل رسیدن به نتیجه مطلوب در این رویکرد نیاز به تمرین و اشراف و خود آگاهی دارد.

هر یک از سه قسمت "والد، بالغ، کودک" بخشی از ویژگی‌ها و قسمتی از ساختار شخصیت فرد توضیح می‌دهد. مثلاً خیلی احتمال داره که واژه کودک درون را تا به حال بارها شنیده باشید که این واژه هم برگرفته از نظریه تحلیل رفتار متقابل است.

به طور کلی کودک یک قسمت از سه قسمت شخصیت هر فرد است که قسمت کودک درون هم بخشی از کودک یک فرد محسوب می‌شود.

در این رویکرد همچنین ما در قسمت والد، انواع مختلفی از والد درونمان را می‌شناسیم و همچنین قسمت بالغ را که در حکم میانجی بین دو قسمت والد و کودک قرار دارد.

شناخت این سه قسمت به شناخت فرد از خودش یا بقولی به خود آگاهی او کمک می‌کند و همچنین تعمیم این شناخت به جامعه و افراد دور و برش کمک می‌کند تا واکنش‌های بهتری نشان دهد و تصمیمات بهتری بگیرد.

معمولا در ادامه به آلودگی‌های این ساختار شخصیت و یا عدم تعادل‌های این سه قسمت پرداخته می‌شود و همچنین به وضعیت های روانی اشاره می‌شود.

به طور کلی چهار وضعیت هستند که جهان بینی ما را نسبت به خودمان و اطرافیان و کل دنیا تشکیل می‌دهند، این چهار وضعیت شامل:

1- من خوب نیستم...تو خوبی

2- من خوب هستم...تو خوب نیستی

3- من خوب نیستم ...تو خوب نیستی

4- من خوبم ....تو خوبی

در این رویکرد به افراد آموخته می‌شود که وضعیت مطلوب و سالم «وضعیت آخر» است و حتی کتابهایی با عنوان "وضعیت آخر" و "ماندن در وضعیت آخر" نوشته شده است که راهنمایی باشد برای افرادی که در رسیدن وضعیت "به من خوبم ....تو خوبی" برایشان مهم است.است

پس از آموزش این مقدمات در دوره‌های آموزش تحلیل رفتار متقابل به عنوان قسمت‌های برای اینکه آموزه‌ها ملکه ذهن شود و افراد تجربه‌ای هرچند ساختگی از شرایط سخت را داشته باشند، معمولاً بازی‌های روانی شرح داده می‌شود. هدف از این کار آگاهی نسبت به الگوهای مخربی است که در زندگی شخصی و در ارتباط با افراد دیگر زندگی و اطرافیان دورتر به شکل ناخودآگاه و تکرار شونده در حال انجام و تکرار آن هستیم. در قسمت دیگرای از دوره‌های آموزش این رویکرد معمولاً به نوازش‌ها پرداخته می‌شود و نوازش‌های کلامی و غیرکلامی، نوازش‌های شرطی و غیرشرطی تا افراد به تاثیر این کنش و واکنش‌ها بر ارتباط با خود و دیگران آگاه شوند.

در این بین اگر مشتاق آموزش بیشتر و سریع‌تر از موادردی که گفته شد و گفته خواهد شد هستید؛ خوب است بدانید کتاب‌های مختلفی هم در سال‌های اخیر در این زمینه به چاپ و نشر رسیده‌اند که از میان آنها چند کتاب را که به ساده‌ترین شکل به موضوع پرداخته‌اند و کاربرد بهتر و بیشتری دارند را معرفی می‌کنم.

در بین کتاب‌هایی که در زمینه کودک درون نوشته شده همگی مفید هستند اما از همه کامل‌تر کتاب "شفای کودک درون" اثر «لوسیا کاپاچیون» است. البته مابقی کتاب‌های مرتبط هم، همگی خوب هستند و در کل پیشنهاد می‌شود اگر جایی کتابی با عنوان کودک درون به چشمتان خورد یا به دستتان رسید از خواندن آن غافل نشوید، چون یکی از اساس‌ترین موضوعات در آموزش رویکرد TA است.

همان طور که پیشتر نیز گفته شد کتاب‌های دیگری که در زمینه تحلیل رفتار متقابل مفید و معروف هستند دو کتاب "وضعیت آخر" و "ماندن در وضعیت آخر" هستند که هر دو نوشته "تامس هریس" هستند.

عنوان این کتاب‌ها به وضعیت آخر از وضعیت‌های مطلوب روانی اشاره می‌کند که وضعیت آخر جلد یک محسوب می‌شود و ماندن در وضعیت آخر جلد دوم محسوب می‌شود. وضعیت آخر وضعیتی است که به "من خوبم تو خوبی" اشاره دارد و ماندن در وضعیت آخر ثبات پیدا کردن و استقرار در این وضعیت را هدف قرار می‌دهد.

کتاب اصلی در زمینه تحلیل رفتار متقابل با همین عنوان از "یان استوارت" و "ون جونز" در نشر دایره به چاپ رسیده که به عنوان کتاب مرجع در زمینه تحلیل رفتار متقابل استفاده می‌شود.

کتاب خوب دیگری که در این زمینه عنوان "بازی‌های روانی" منتشر شده که از "اریک برن" مبدع نظریه تحلیل رفتار متقابل است.

کتاب دیگری هم در این زمینه مفید است و برای کودکان استفاده می‌شود عنوان "من خوبم تو خوبی" را دارد و در این کتاب هم همان طور که از اسمش پیدا است من خوبم تو خوبی هدف گرفته شده است تا افراد به آن برسند. اما در کل کتاب‌های متنوعی در این زمینه در دسترس هستند و بین کتاب‌های موجود عناوینی که اشاره شد بهتر و روان‌تر هستند.