خشم چیست

خشم یکی از عواطف و حالاتی است که در سیستم عصبی انسان وجود دارد و طیف گسترده‌ای از آزردگی تا عصبانیت را در برمی‌گیرد. خشم هم نمودهای فیزیکی دارد، هم نمودهای روانی. قرمز شدن صورت، لرزش دست‌ها و بدن، بالا رفتن ضربان قلب، بالا رفتن فشارخون و فریاد کشیدن از اثرات فیزیکی خشم است. بخش دیگری از خشم در درون وجود آدمی نمود پیدا می‌کند؛ حس ترس و استرس و اضطراب جزئی از این بخش است.

وجود خشم در طول تاریخ تکامل بشر دستخوش تغییرات فراوانی شده است. زمانی که انسان در هراس از حمله حیوانات وحشی بود، خشم خود را به شکل مبارزه با جانوران بروز می‌داد.

با ظهور و پیشرفت تمدن، نمایش خشم نیز کم‌کم تغییر یافت و به شکل‌های دیگری بروز پیدا کرد. خشونت کلامی و غیرکلامی عارضه خشمگین شدن است. خشم انواع مختلفی دارد. خشم خودآزار، خشم قضاوتی، خشم کشمکشی، خشم ساختاری، خشم تهاجمی و خشم منفعل از اشکال مختلف این وضعیت رفتاری انسان هستند. هرکدام از این نوع خشم‌ها به بروز انواع دیگری از خشونت منجر می‌شوند؛ خشونت خانگی، اجتماعی، سیاسی و... در این دسته قرار می‌گیرند. درباره خشم باید دو نکته را در نظر گرفت؛ یکی اثری که روی خود فرد برجا می‌گذارد و دیگری اثری که روی دیگران دارد.

فرد خشمگین با نشان دادن عصبانیت خود، از حالت عادی خارج می‌شود و جسم و جانش با این موضوع درگیر می‌شود. از طرفی فرد یا افرادی که از طرف او مورد خشونت قرار گرفته‌اند نیز از حالت طبیعی خارج می‌شوند. هیچ فردی از عصبانی شدن و طرف مقابلش از ناسزا شنیدن یا برخورد فیزیکی خوشحال نمی‌شود.

در کتاب مدیریت خشم اثراتی که این پدیده بر روابط انسان می‌گذارد بیان شده‌اند. چه بسیار روابطی که با خشونت کنترل نشده فرومی‌پاشند و موجب یأس و سرخوردگی انسان می‌شوند.

در مراحل تکرار خشونت این اتفاق فرد را در روابط فردی و اجتماعی و شغلی دچار مشکل می‌کند. پس لازم است تا از این حالت انسانی شناخت کامل پیدا کنیم تا نتواند رهبری زندگی ما را به دست بگیرد.

مدیریت خشم

خشم کنترل نشده و همراه با تکرار، یک هشدار است که باید جدی گرفته شود. چراکه اگر به آن بی‌توجهی شود و ادامه پیدا کند اختلالات روانی مختلفی برای فرد ایجاد می‌کند.

اختلال شخصیت مرزی و اختلال انفجاری متناوب از جمله مواردی است که خشم مدیریت نشده به بار می‌آورد.

دکتر دویل جنتری، روانپزشک بالینی و مدیر انیستیتوی زندگی بدون خشم در ویرجینیاست. او در مورد خشم تحقیقات فراوانی انجام داده و نتایج این تحقیقات را در طول چهل سال کاری خود در کتاب «مدیریت خشم» مکتوب کرده است.

اگر به‌خاطر وجود خشم درون خود آزرده هستید و نمی‌دانید چگونه آن را مدیریت و کنترل کنید خواندن این کتاب می‌تواند برایتان راه‌گشا باشد.

در این کتاب به‌طور مبسوط به علل ایجاد خشم و انواع آن و چگونگی فائق آمدن بر آن بحث شده است. عناوین مختلفی همچون پایه‌های خشم، مدیریت خشم همین امروز، پیشگیری از خشم فردا، برخورد با خشم گذشته، تغییر شیوه زندگی برای مدیریت خشم، مدیریت خشم در رابطه‌های کلیدی و بخش ده‌تایی‌ها در این کتاب توضیح و شرح داده شده‌اند.

خواندن این مباحث کمک می‌کند تا ریشه‌های خشم خود را بشناسیم و برای کمتر کردن اثرات منفی آن تلاش کنیم. در بخشی از کتاب آمده است:‌ «هیچ‌کس از مسائلی که خشم برایش پدید می‌آورد در امان نیست. خشم به دلیل اینکه برای زن و مرد، کوچک و بزرگ، ثروتمند و فقیر، تحصیلکرده و غیر تحصیلکرده و مؤمن و کافر مسئله می‌سازد هیجانی بسیار فراگیر است. ده‌ها میلیون نفر در تک‌تک روزهای زندگی خود از آنچه که نامش را خشم زهرآلود می‌گذارم، بیهوده رنج می‌برند.

خشم چیزی نیست که بتواند یا باید درمان شود. اما اگر می‌خواهید از آن بهره ببرید باید آن را به خوبی در خانه، سرکار و در صمیمانه‌ترین روابط خود مدیریت کنید. مدیریت خشم علاوه بر خیلی چیزهای دیگر، به شما می‌گوید که چگونه می‌توانید با تمرکز روی چیزهای مثبت برخوردها را به چالش تبدیل کنید.»

همچنین در کتاب مدیریت خشم سؤالاتی مطرح شده که نویسنده به شما کمک می‌کند با دانشی که درباره یکی از عواطف و حالات رفتاری خود یعنی عصبانیت به دس

ت می‌آورید، به ‌آن‌ها پاسخ درستی بدهید و راهکارهای مواجهه با آن را بیاموزید.

بعضی از این سؤالات عبارت‌اند از؛

• آیا افراد خشمگین واقعاً می‌توانند تغییر کنند یا مجبورند همه عمر در عذاب باشند؟
• اگر شما مخاطب خشم دیگری باشید باید چه کنید؟
• ‌آیا عصبانی شدن و مشت کوبیدن و فریاد زدن واقعاً به تخلیه و برداشتن فشار از روی سینه شما کمک می‌کند یا فکر می‌کنید برای حفظ آرامش اگر دهان خود را ببندید بهتر است؟‌

راهکارهای مدیریت خشم

یافتن راهکار مناسب همیشه از شناخت درست حاصل می‌شود. دویل جنتری معتقد است خشم واکنشی از درون ماست که قصد دارد با ما حرف بزند. بنابراین باید راه گوش فرادادن به آن را یاد بگیریم.

خشم حالتی پیچیده در وجود انسان است که نمی‌توان به راحتی درباره آن گفت از این لحظه دیگر نباشد. خشم را باید در سه مرحله گذشته و حال و آینده مدیریت کرد. انتشار خشم همه این مراحل زندگی را دچار وضعیتی بغرنج می‌کند. یافتن عواملی که موجب تکرار خشم و شدت آن می‌شوند مرحله دیگری از شناخت این پدیده است.

در نهایت باید گفت خشم چیزی نیست که از آن خجالت‌زده شویم یا فکر کنیم هیچ راهی برای کنترل آن نیست. برای مدیریت خشم هیچ‌وقت دیر نیست. همه انسان‌ها در داشتن عواطف بشری با هم شریک‌اند. اما اگر آن را به حال خود رها کنیم و اجازه دهیم تا هرچه می‌سازیم را خراب کند باید شرمنده رفتار خود باشیم. آموزه‌های دکتر جنتری که در این کتاب بیان شده‌اند می‌تواند کمک بزرگی برای افرادی باشد که به دنبال کنترل خشم خود هستند. کتاب مدیریت خشم را نشر آوند دانش در 363 صفحه منتشر کرده است.