در همین زمینه اختلالی به نام بی‌گوشی‌هراسی یا نوموفوبیا (no mobile phobia) توسط محققان شناسایی شده است؛ اختلالی که درمان آن با چالش‌های زیادی همراه است؛ چرا که گوشی همراه دیگر جزءلاینفکی از زندگی بشر شده و نمی‌توان گریزی از آن متصور بود. دلیل آن‌هم این است که امروز دیگر یک گوشی کارکردهای زیادی برای فرد دارد. گوشی در واقع جایگزین دفترچه تلفن، ضبط صوت، کتاب، رادیو، تلویزیون و ... است.

نوموفبیا چیست؟

آیا تا به حال نام «نوموفوبیا» به گوش‌تان خورده است؟ فوبیایی که ممکن است همه ما ندانسته به آن دچار باشیم. نوموفوبیا (no-mobile-phone) یا بی‌گوشی‌هراسی، اختلالی است که در آن فرد در صورت نبودن تلفن همراهش به‌صورت دائمی، دچار ترس و اضطراب و دلهره می‌شود. این فوبیای به ظاهر ساده و روزمره بسیار مخرب است و به عنوان سندروم استفاده از رسانه‌های دیجیتال اثرگذار برای سلامت روان در نظر گرفته می‌شود. افرادی که دچار بی‌گوشی‌هراسی هستند، دچار اختلالات زیادی در زندگی روزمره خود می‌شوند و این عارضه بر روابط، شغل، تفریحات و دیدگاه‌های آن‌ها اثر می‌گذارد. اگر می‌خواهید بدانید دچار نوموفوبیا هستید یا خیر وجود این علائم را در خودتان بررسی کنید:

• آیا با تلفن همراه به رختخواب می‌روید؟
• آیا صبح به محض بیدار شدن تلفن خود را چک می‌کنید؟
• آیا دیگران شما را به خاطر استفاده از گوشی در جمع مورد سرزنش قرار می‌دهند؟
• آیا تلفن همراه خود را به دستشویی می‌برید؟
• آیا هنگام فیلم دیدن یا کتاب خواندن نمی‌توانید تمرکز کنید و گوشی را چک می‌کنید؟
• آیا وقتی بیرون از منزل هستید مدام به تلفن خود نگاه می‌کنید؟
• آیا به افراد داخل خانه هم پیامک می‌دهید؟

اگر پاسخ اغلب این سؤالات مثبت است شما دچار نوموفوبیا هستید. البته امروزه این اختلال کم و بیش در همه با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد و کم‌کم باید به فکر کنترل و درمان آن باشیم.

اثرات

در ابتدا باید بدانیم این عارضه چه اثراتی بر عواطف و رفتارهای ما می‌گذارد. استفاده زیاد از تلفن همراه همانند اعتیاد به مواد مخدر، باعث می‌شود تا دوپامین در مغز ترشح شده و روحیه فرد تغییر کند. اضطرابی که در نبود گوشی به آن دچار می‌شویم به ابعاد دیگر ذهن و زندگی نیز رسوب می‌کند و در نهایت موجب تداوم استرس و افسردگی می‌شود. اثرات دیگر این عارضه در روابط انسانی است. وقتی همه اوقات خود را در فضای مجازی بگذرانیم، تمایل به ارتباطات چهره‌به‌چهره را از دست می‌دهیم و بیشتر روابط خود را در دنیای مجازی شکل می‌دهیم. این موضوع باعث تنش‌های زیادی می‌شود؛ چرا که در فضای مجازی همه حالات و شرایط انسان درک و فهم نمی‌شود. بروز سوءتفاهم‌های بسیار میان افراد از خلال یک مکالمه مجازی گواه چنین مسئله‌ای است.

صرف زمان طولانی در اینترنت شاید ظاهری این‌گونه داشته باشد که با همه در ارتباط هستیم، اما درواقع تنهاییم و ارکان اساسی یک ارتباط طبیعی را نداریم. این مسئله با افزایش تنهایی، خلق انسان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. کم‌حوصلگی و عدم تمایل به معاشرت با خانواده و اقوام از اثرات سوء آن است. نکته دیگر در مود «توجه» است.

استفاده افرایطی از گوشی توجه ما را نسبت به محیط فیزیکی اطراف‌مان کم می‌کند. به‌طوری که بعد از مدتی شاید متوجه تغییراتی که پیرامون ما اتفاق می‌افتد نشویم. آشفتگی و اختلال خواب از دیگر عوارض نوموفوبیاست. گاهی افراد دچار این عارضه بیان می‌کنند که در خواب هم به فکر پیام‌های تلفن خود هستند و مدام نیاز به چک کردن گوشی دارند حتی در شب.

پژوهشی که به تازگی انجام شده نشان می‌دهد درصد بالایی از بزرگسالان معتقدند مانند گذشته نمی‌توانند تمرکز کنند و کتاب بخوانند. خیلی مواقع هم کتابی را شروع می‌کنند اما آن را نیمه‌کاره رها می‌کنند و به سراغ گوشی می‌روند. این موضوع به امور دیگر زندگی انسان نیز تسری پیدا می‌کند. نبود تمرکز در درازمدت ما را با اختلال در انجام امور زندگی مواجه می‌کند. پر کردن مغز با داده‌های گوناگون و نبود فرصت برای فکر کردن و تجزیه و تحلیل کردن این داده‌ها به مرور باعث می‌شود توجه ما به دنیای اطراف کم شود و عادت کنیم تمام نیاز خود را به وسیله موتورهای جست‌وجو و اخبار رسانه‌ها تأمین کنیم. فراموش کردن کارها، تداخل امور، حس خستگی و بی‌حوصلگی همه از پس این تلنبار بیهوده اطلاعات به دنبال می‌آید.

راهکارها

هرچند استفاده‌نکردن از گوشی همراه ناممکن به نظر می‌رسد، اما راه دیگری به غیر از آن برای رهایی از این اعتیاد وجود ندارد. با ترفندهای مختلف باید گوشی را در ساعت‌هایی از خود دور نگه داشت. در اولین قدم می‌توانیم اعلان‌ها را خاموش کنیم. اینکه مدام صدای رسیدن پیام را نشنویم، کمک می‌کند کمتر به طرف گوشی برویم. قدم بعدی این است که شب هنگام خواب گوشی را جایی دور از محل خواب خود قرار دهیم و آن را در حالت بی‌صدا بگذاریم. به جای آن می‌توانیم یک کتاب همراه خود کنیم و قبل از خواب چند صفحه‌ای بخوانیم. این کار قدم بعدی را نیز تسریع می‌کند، چون وقتی از خواب برخیزیم، گوشی کنارمان نیست که بخواهیم فوری آن را چک کنیم. استفاده از ساعت‌های کوچک زنگ‌دار را هم می‌توان جایگزین آلارم گوشی کرد. در قدم‌های بعدی باید تمرین کنیم در طول زمان دیدن یک فیلم دست به گوشی نزنیم یا هنگام صحبت با دیگران به آن نگاه نکنیم.

از طرف دیگر به گفته محققان یکی از راه‌های نجات و برون‌رفت از این معضل بازگشت به کتابخانه و خواندن است. طی پژوهش‌هایی که روی رمان‌های بلند صورت گرفته، این رمان‌ها توانایی ایجاد تمرکز عمیق را دارند. دنبال کردن اتفاقات و حوادث و روابط میان انسان‌ها در زمانی که رمانی بلند را می‌خوانیم به ما این امکان را می‌دهد که با شخصیت‌های داستان همراه شویم و منتظر بمانیم تا ببینیم سرنوشت آن‌ها چه خواهد بود. همین امر به‌طور نامحسوس بعد از مدت‌زمانی باعث می‌شود میزان استفاده ما از تلفن همراه و وقت‌گذرانی‌های بیهوده در شبکه‌های اجتماعی کم شود. در همین راستا می‌توانیم دنبال کردن کانال‌هایی که محتوای مناسبی ندارند و منابع خبری درستی هم نیستند را متوقف کنیم. نوشتن خلاصه‌ای از کتابی که می‌خوانیم و انتشار آن در صفحه شخصی‌مان مفیدتر و مطلوب‌تر است.